کشف قبر «شاهزاده سرخ جاده ابریشم»
افق فرهنگی: باستان‌شناسان قبر ۲۲۰۰ ساله زنی با دندان‌های رنگ‌شده با سینابر (Cinnabar) را در چین کشف کردند.
«لایوساینس» نوشت، سینابر یک ماده معدنی درخشان قرمز است که از ترکیب جیوه و گوگرد تشکیل شده است. این ماده از نهم پیش از میلاد در مراسم ihd مذهبی، هنر، نقاشی بدن و نگارش استفاده می‌شد، اما این نخستین موردی است که کاربرد آن روی دندان‌های انسان کشف شده است. این یافته در ۲۴ فوریه ۲۰۲۵ در مجله علوم باستان‌شناسی و مردم‌شناسی منتشر شد.
«کیان وانگ»، استاد علوم زیست‌پزشکی در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه تگزاس A&M و نویسنده ارشد این مطالعه، در ایمیلی به «لایوساینس» گفت: «این نخستین و تنها مورد شناخته‌شده از استفاده از سینابر برای رنگ‌آمیزی دندان‌ها در دوران باستان و در سراسر جهان است.»
باستان‌شناسان این بقایای غیرمعمول را در یک گورستان در شهر «تورفان»، منطقه خودمختار سین‌کیانگ واقع در شمال غربی چین کشف کردند. بر اساس اشیای فرهنگی یافت‌شده در مقبره‌ها، محققان نتیجه گرفتند که افراد مدفون در این گورستان از قوم «گوشی» (Gushi) بودند که به فرهنگ «Subeshi» تعلق داشتند.
فرهنگ «Subeshi»، فرهنگی با مردم دام‌پرور و اسب‌سوار بود که در حوالی تورفان، حدود ۳۰۰۰ سال پیش رونق داشت. زنان این فرهنگ از زین برای سوارکاری استفاده می‌کردند که نشان‌دهنده جایگاه ویژه آنها در جامعه است.
این گورستان در مسیر اصلی «جاده ابریشم» قرار داشت و براساس تاریخ‌گذاری رادیوکربن، بین ۲۲۰۰ تا ۲۰۵۰ سال قدمت دارد. این دوره زمانی، همزمان با شکوفایی تجارت کالاهای گران‌بهایی مانند سینابر در جاده ابریشم بود.
در یکی از این گورها بقایای چهار فرد، از جمله یک کودک وجود داشت. اما اسکلت یکی از بزرگسالان توجه محققان را جلب کرد؛ زیرا بقایای رنگ قرمز روی دندان‌هایش دیده می‌شد. بررسی‌های آناتومیکی نشان داد که این فرد یک زن بوده که بین ۲۰ تا ۲۵ سالگی درگذشته است.
محققان برای درک ماهیت این رنگ، نمونه‌ای از آن را برداشتند و با سه روش طیف‌سنجی مختلف بررسی کردند. این آنالیزها تأیید کردند که رنگ قرمز دندان‌ها از سینابر ساخته شده است. همچنین مشخص شد که سینابر با یک پروتئین حیوانی، احتمالاً زرده یا سفیده تخم‌مرغ، ترکیب شده است تا به‌راحتی روی دندان‌ها اعمال شود.
به دلیل این ویژگی منحصربه‌فرد، پژوهشگران این زن را «شاهزاده سرخ جاده ابریشم» نامیدند، که مشابه نام «ملکه سرخ»، زن اشراف‌زاده مایایی است که در مکزیک قرن هفتم جسدش با پودر سینابر درون تابوتی سنگ‌آهکی پوشیده شده بود.
کشف سینابر روی دندان‌های این زن یک پدیده غیرمعمول است؛ زیرا منطقه سین‌کیانگ منبع طبیعی سینابر نیست. بااین‌حال، سینابر در دوران باستان از طریق جاده ابریشم استخراج و معامله می‌شد. چین و اروپا، دو نقطه ابتدایی و انتهایی این مسیر، از مهم‌ترین تولیدکنندگان این ماده معدنی بودند. بنابراین، ممکن است سینابر یافت‌شده در قبر «تورفان» از اروپا، آسیای غربی یا جنوب غربی چین که از مراکز تاریخی استخراج این ماده بود، آورده شده باشد.
دلیل دقیق رنگ‌آمیزی دندان‌های این زن همچنان ناشناخته است، اما «وانگ» اظهار کرد که این کار ممکن است با زیبایی‌شناسی، جایگاه اجتماعی یا «شمنیسم» (Shamanism) مرتبط باشد.
این استاد علوم زیست‌پزشکی افزود: در همین گورستان و سایر نقاط منطقه، مومیایی‌هایی با نقاشی‌های صورت و خالکوبی نیز کشف شده‌اند. از این‌رو، احتمال دارد که «شاهزاده سرخ جاده ابریشم»، علاوه بر دندان‌های قرمزش، دارای نقاشی‌های صورت، خالکوبی، مدل‌های موی خاص و لباس‌های متمایز نیز بوده باشد.
«لی سون»، یکی از نویسندگان مقاله مربوط به این اکتشاف و استاد زمین‌شناسی در کالج کالین تگزاس، بر ماهیت خطرناک کاربرد سینابر تأکید کرد. او هشدار داد که در طول فرآیند تهیه رنگ قرمز و اعمال مکرر آن روی دندان‌ها، زن و کسانی که او را آرایش می‌کردند، احتمالاً ذرات ریز سینابر یا بخار جیوه را استنشاق کرده‌اند.
قرار گرفتن در معرض این مواد می‌تواند اثرات مخربی بر سیستم عصبی داشته باشد، که نشان می‌دهد این سنت ممکن است پیامدهای خطرناکی برای سلامت این زن و اطرافیانش داشته باشد.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، قرار گرفتن در معرض جیوه می‌تواند باعث سردرد، بی‌خوابی، لرزش و اختلالات شناختی و حرکتی شود.
بااین‌حال، وانگ و تیمش به طرز شگفت‌انگیزی، هیچ نشانه‌ای از مسمومیت با جیوه را در استخوان‌های این زن پیدا نکردند، این در حالی است که شواهد غیرمستقیم نشان می‌دهد که سینابر در طول زندگی او بارها روی دندان‌هایش اعمال شده است.
«وانگ» توضیح داد: هیچ اثری از جیوه در استخوان‌های فک، دنده‌ها و استخوان ران او یافت نشده است.» این استاد علوم زیست‌پزشکی در دانشگاه تگزاس افزود: «شاید این ماده برای مدت کافی روی دندان‌هایش باقی نمانده تا سم در بدنش به سطح قابل تشخیص برسد.»
انتهای پیام
