چالش‌های نگارگری از زبان محمدحسین آقامیری؛ شیوه‌های آموزش بازنگری شود
محمدحسین آقامیری هنرمند نگارگر در گفتگو با خبرنگار مهر درباره چالش‌هایی که این هنر سنتی مغفول مانده که با دوران اوج خود فاصله دارد، در برهه کنونی با آن مواجه است و چالش‌هایی که یک نگارگر دارد، توضیح داد: نگارگری ایرانی با وجود پیشینه‌ای غنی و شاهکارهای بی‌نظیر، امروز با چالش‌های متعددی روبه‌رو است که باعث شده جایگاهش کمرنگ‌تر از دوران اوجش باشد. یکی از دلایل مهم این اتفاق، کاهش حمایت‌های دولتی است. در گذشته، شاهان و بزرگان از این هنر حمایت می‌کردند، اما امروز تقریباً هیچ پشتیبانی مالی از سوی نهادهای دولتی و فرهنگی وجود ندارد. این عدم حمایت باعث شده آموزش، پژوهش و برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی محدود شود و نسل جدید کمتر با این هنر آشنا شود. از طرفی، تغییر سبک زندگی و گسترش هنرهای مدرن و دیجیتال هم تأثیر زیادی داشته است. یادگیری نگارگری سال‌ها تمرین و ممارست می‌خواهد اما نسل جدید بیشتر به دنبال مسیرهای سریع‌تر و درآمدزاتر هستند که همین موضوع باعث کاهش تعداد هنرجویان و اساتید این رشته شده است. بازار نگارگری هم نسبت به دیگر سبک‌های هنری محدودتر شده است. خریداران داخلی معمولاً توانایی پرداخت هزینه‌های بالا برای این آثار را ندارند، و بازارهای خارجی هم به دلایل مختلف، پتانسیل واقعی خود را نشان نداده‌اند. به نظرم یکی از مشکلات اصلی این است که نگارگری ایرانی هنوز آن‌طور که باید در سطح بین‌المللی معرفی نشده است، در حالی که می‌توانست با حمایت و تبلیغات درست، جایگاه بهتری پیدا کند و فقط به محافل خاص محدود نباشد.
وی در ادامه بیان کرد: مشکل دیگر، نبود برنامه‌های آموزشی جامع، کتاب‌های به‌روز و کارگاه‌های عملی است. این کمبودها باعث شده انتقال دانش این هنر به نسل جدید دشوارتر شود. در مجموع، از نظر من اگر برای آموزش، تبلیغات جهانی و بازارسازی این هنر اقدامات جدی انجام نشود، نگارگری ایرانی بیش از پیش به حاشیه رانده خواهد شد.
کلاس‌های سنتی نگارگری که بیشتر بر تکرار الگوهای استاد و تقلید از موفقیت‌های گذشته تکیه دارند، فرصتی برای بروز خلاقیت واقعی در هنرجوها فراهم نمی‌کنند
آقامیری در پاسخ به این پرسش که آیا بحث آموزش نگارگری می‌تواند به بالا بردن جایگاه آن در میان نسل های جدید کمک کند، گفت: به اعتقاد من، آموزش نگارگری می‌تواند نقش بسیار مهمی در ارتقای جایگاه این هنر در میان نسل‌های جدید داشته باشد اما باید شیوه‌های آموزشی هم بازنگری شود. از تجربه شخصی خودم دریافته‌ام که کلاس‌های سنتی که بیشتر بر تکرار الگوهای استاد و تقلید از موفقیت‌های گذشته تکیه دارند، فرصتی برای بروز خلاقیت واقعی در هنرجوها فراهم نمی‌کنند. به نظرم چند نکته کلیدی وجود دارد که اگر مد نظر قرار بگیرند، می‌توانند تأثیر مثبت و قابل توجهی داشته باشند؛ نکته اول «تنوع در روش‌های آموزشی» است؛ اگر هنرجوها بتوانند به صورت غیرمستقیم آموزش و کارگاه‌های عملی با دیدگاه‌های متفاوت اساتید را ببینند، تجربه آموزشی‌شان بسیار غنی‌تر خواهد شد که این امر باعث می‌شود که ایده‌های نو و خلاقانه به جای تکرار یک الگوی واحد شکل بگیرد. دومین نکته، «دسترسی به آثار متنوع» است؛ فرصت دیدن آثار قدیمی و بین‌المللی، چه غربی و چه شرقی، یا همان «مشق نظری» به هنرجوها کمک می‌کند تا دید گسترده‌تری نسبت به سبک‌ها و رویکردهای مختلف پیدا کنند. این آشنایی با تنوع هنری، انگیزه‌ای برای خلق آثار نو ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: سومین نکته، «تشویق به خلاقیت و نوآوری» است؛ فضای کلاس باید به گونه‌ای تنظیم شود که هنرجوها احساس آزادی کنند و جرات داشته باشند از مرزهای سنتی فاصله بگیرند و ایده‌های خود را بروز دهند. این رویکرد می‌تواند سبب شکوفایی خلاقیت واقعی در این رشته شود. نکته چهارم، «بازنگری در ساختار کلاس‌های سنتی» است که به نظرم باید از مدل‌های صرفاً استاد-شاگردی فاصله بگیریم و به سمت روش‌های آموزشی تعاملی‌تر حرکت کنیم، جایی که هنرجوها نه تنها از استاد، بلکه از تجربیات و دیدگاه‌های چندگانه بهره‌مند شوند. در مجموع، اگر این تغییرات در نظام آموزشی نگارگری مدنظر قرار بگیرند، مطمئنم که می‌توانیم نسل جدید را به گونه‌ای تربیت کنیم که هنر نگارگری را نه تنها به عنوان یک سنت، بلکه به عنوان شکلی زنده و نوآورانه دوباره زنده نگه دارند.
آقامیری درباره ایجاد نوآوری و خلاقیت در نگارگری توضیح داد: به اعتقاد من، برای حاصل شدن نوآوری در نگارگری نیازی نیست که به طور کامل از هنر پیشینیان و اساتید گذشت بلکه باید از آن‌ها به عنوان پایه‌ای مستحکم بهره گرفت. هنر نگارگری ما در گذشته به اوج شکوه و جلال رسیده و تکنیک‌ها، نظرات و دیدگاه‌های پیشینیان همواره منبع الهام ارزشمندی بوده‌اند. اگر ما بتوانیم این میراث غنی را در کنار شرایط و هنر امروز تلفیق کنیم، می‌توانیم آثار نوآورانه و جذابی خلق کنیم.
وی در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا برای حاصل شدن نوآوری در این هنر، لازم است از هنر پیشینیان و اساتید نگارگری عبور کرد، گفت: به عقیده من، دور شدن کامل از اساتید و هنر گذشته یک اشتباه بزرگ است. در عوض، باید با نگاه باز به آن‌ها و استفاده از تکنیک‌های این اساتید، فرصتی فراهم کنیم تا هنرجویان و هنرمندان امروزی بتوانند نوآوری‌های خلاقانه خود را در همین بستر سنتی به نمایش بگذارند. این مسیر تلفیقی، هم ارزش تاریخی هنر را حفظ می‌کند و هم فضای تازه‌ای برای بروز خلاقیت به وجود می‌آورد.
استفاده از تکنیک‌ها و دیدگاه‌های قدیمی به عنوان پایه‌ای برای خلق آثار نو، راهی برای حفظ اصالت هنر در عین ایجاد فضای نوآورانه است این هنرمند نگارگر پیشنهاد داد: به نظرم برای بهبود وضعیت نگارگری و ارتقای جایگاه این هنر در جامعه، باید از چند زاویه به موضوع نگاه کرد؛ تجربیات شخصی من نشان می‌دهد که اگر حمایت‌های مالی و فرهنگی جدی‌تر شود، می‌توانیم شاهد شکوفایی دوباره این هنر باشیم. همیشه احساس می‌کنم که اگر نهادهای دولتی و حتی بخش خصوصی با جدیت بیشتری در کنار هنرمندان نگارگری قدم بردارند، فضای رشد و خلاقیت برای این رشته باز می‌شود. همچنین، شیوه‌های آموزشی فعلی که بیشتر به تکرار الگوهای گذشته می‌پردازند، نیاز به بازنگری دارند. از تجربه‌های شخصی‌ام دریافته‌ام که کلاس‌هایی که صرفاً به تقلید از اساتید قدیمی محدود می‌شوند، جایی برای ابراز خلاقیت واقعی در هنرجوها باقی نمی‌گذارند. به نظرم، برگزاری کارگاه‌های عملی با دیدگاه‌های متفاوت و فراهم آوردن فرصت مشاهده آثار متنوع چه از گذشته و چه از هنر معاصر، می‌تواند محرکی برای نوآوری باشد.
وی عنوان کرد: در کنار این موارد، تلفیق هنر پیشینیان با مفاهیم و شرایط امروز برای من بسیار جذاب است. استفاده از تکنیک‌ها و دیدگاه‌های قدیمی به عنوان پایه‌ای برای خلق آثار نو، راهی برای حفظ اصالت هنر در عین ایجاد فضای نوآورانه است. همچنین، بهره‌گیری از رسانه‌های دیجیتال و فضای مجازی می‌تواند داستان و زیبایی نگارگری را به گوش و چشم عموم برساند؛ تجربه شخصی من از مشاهده آثار هنرمندان در شبکه‌های اجتماعی این باور را تقویت کرده که این ابزار می‌تواند نقشی کلیدی در معرفی و ارتقای این هنر ایفا کند.
آقامیری در پایان گفت: به باور من، این رویکردهای همزمان؛ یعنی افزایش حمایت‌ها، بازنگری در شیوه‌های آموزشی، تلفیق هنر گذشته با نوآوری‌های امروز و استفاده از رسانه‌های نوین، می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت شکوه نگارگری به عنوان یک هنر زنده و پویا در جامعه باشد.
