نوروز و تلاش ترکیه اردوغان برای تعریفی تازه از خود
خبرگزاری مهر؛ گروه فرهنگ و ادب: قهرمان سلیمانی مدیر مرکز تحقیقات فارسی در دهلی نو، یادداشتی درباره نوروز و اهمیت آن در عرصه ایران فرهنگی و ادعاهای مطرح شده اخیر برخی کشورهای همسایه درباره این میراث مشترک و معنوی جهانی ثبت شده در یونسکو، در اختیار مهر قرار داده که در ادامه می‌خوانیم:
برخی دوستان در مورد اعلام نوروز به عنوان جشن مشترک اقوام ترک زبان، اظهار نگرانی کرده‌اند که در فرایند ملت سازی های نوظهور منطقه، این کهن جشن ایرانی، همچون برخی دیگر از مظاهر فرهنگ و تمدن ایرانی در معرض مصادره قرار گیرد.
اغراق نیست اگر نوروز را بزرگترین هدیه ذوق و تمدن ایرانی به جامعه جهانی بدانیم
انتخاب بهترین زمان تقویمی ممکن در حیات بشری در نیمکره شمالی زمین، استوار کردن پایه‌های جشن بر نو شدن و دوستی و محبت و پاکیزگی و همدلی و همراهی و ارزشهای نیک انسانی و… موجب شده این جشن در گذار روزگاران، نه تنها باقی بماند، بلکه به تدریج جنبه‌های گسترده‌تری از حیات انسانی به آن اضافه شود.
نوروز در میان جشن‌های ایرانی فراگیرترین و جدی‌ترین آنهاست و پرداختن بدان به معنای همگامی با طبیعت و زیست بوم و گریز از جنبه‌های افتراقی زندگی اجتماعی است که به مدد آن هویت اجتماعی معنا می‌یابد. به عبارتی نوروز بر جنبه‌هایی از حیات اجتماعی بنا شده که پیوستگی انسانی را تقویت می‌کند. جشنی است که اساس آن بر شادی و همدلی و دوستی است و کاملاً پذیرفتنی است که جشنی با چنین ویژگی‌هایی، مورد استقبال جامعه جهانی قرار گیرد.
اما ماجرای ترکیه داستان دیگری است. ترکیه امروز، نامگذاری نامربوطی است که از سال ۱۹۱۷ در جغرافیای جهان پدید آمده است. غرب پاسخ پرده داری عنکبوت بر قصر قیصر را، پس از جنگ جهانگیر اول داد و جمهوری ترکیه شکل گرفت.
این قلمرو از آغاز شکل گیری تمدن در منطقه غرب آسیا، قلمرو مشترک با فرهنگ ایران و زبان فارسی بوده است. در برخی از مؤلفه‌های هویتی و در بعضی ادوار بهره آنها از فرهنگ ایران، از سرزمین اصلی، اگر بیشتر نباشد کمتر نیست. نام پادشاهان سلاجقه روم کیخسرو و کیقباد و کیکاووس و مناشیر و مکاتبات به فارسی بوده است، خاندان مولانا برای گریز از ابرهای تیره وحشت، از شرق ایران به روم می‌روند و در آنجا مخاطبان بسیار می‌یابند.
نوروز هدیه فرهنگ ایران به جامعه انسانی است. اردوغان حق ندارد این سنت بزرگ را در حصار «کشورهای ترک زبان» محدود کند. نوروز جشن پیوستگی و گشودگی است. اگر اردوغان بخواهد هم، نمی‌تواند این بند را بر بال‌های نوروز ببندد زبان فارسی قرن‌ها در این سرزمین و منطقه بالکان در سایه حمایت زمامداران این منطقه حضور داشت. به عبارتی روم ادامه فرهنگ ایران بود و سنت‌ها و آداب و رسوم و فرهنگ ایران در این قلمرو هواخواهان بسیار داشت.
نوروز نیز از این قاعده مستثنا نیست. حضور نوروز در این حوزه ابتکاری نیست که در دو دهه اخیر حادث شده باشد، قرن‌ها مردم این حوزه نوروز را گرامی داشته‌اند. این جشن از طریق عثمانی‌ها به حوزه بالکان راه یافته و اکنون هم یکی از آئین‌های بزرگ این حوزه است.
در آسیای مرکزی و جمهوری‌های این منطقه نیز نوروز پایدارترین و فراگیرترین جشن باشندگان این قلمرو بوده و هست. در تقویم تمامی این جمهوری‌ها نوروز به عنوان مهمترین جشن ملی درج شده است.
آنچه اردوغان و همفکران او انجام داده‌اند و می‌دهند چیزی نیست مگر بازگشت به آئینی کهن که در حیات اجتماعی مردم این قلمرو حضوری به قدمت حیات اجتماعی دارد. ترکیه بیش از یک قرن است که می کوشد تعریفی تازه از خود عرضه کند اما ناکام از تجددی آمرانه، بازگشت دوباره به سنت‌های پایدار اجتماعی خود را از سر می‌گیرد. بازگشت به نوروز گامی در این مسیر است.
اما همان گونه که در آغاز این فرسته آمد، نوروز هدیه فرهنگ ایران به جامعه انسانی است. اردوغان حق ندارد این سنت بزرگ را در حصار «کشورهای ترک زبان» محدود کند. نوروز جشن پیوستگی و گشودگی است. اگر اردوغان بخواهد هم، نمی‌تواند این بند را بر بال‌های نوروز ببندد.
اصل توجه به نوروز و پیوستن رسمی ترکیه به حوزه نوروز گامی مثبت در مسیر ایجاد پیوندهای همدلانه بین مردم منطقه و همکاری‌های مشترک است. توقف یک قرنه ترکیه در باراندازی بیرون از حوزه سنت‌های قدیمی این قلمرو، کاروان پیوستگی اجتماعی را دچار پراکندگی کرده است. این بار نوروز می‌تواند نقش متحد کننده‌ای را به عهده بگیرد، بیرون از نگرش‌های پانترکیسم رایج که تبدیل به بیماری مزمنی در منطقه شده است و بنیادهای انسانی را متزلزل می‌کند.
