عید فطر؛ فرصتی برای بازنگری در تعهدات اجتماعی

رسول چگینی پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت قم در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه نماز عید فطر یکی از مهم‌ترین جلوه‌های وحدت و همبستگی در میان مسلمانان است، اظهار کرد: این نماز که به‌صورت جماعت برگزار می‌شود، نمادی از اجتماع مؤمنان در کنار یکدیگر است. وقتی افراد از طبقات و اقشار مختلف جامعه، از غنی و فقیر گرفته تا کوچک و بزرگ، در کنار هم قرار می‌گیرند و در یک صف نماز می‌خوانند، این خود تصویری از برابری و اتحاد اسلامی را به نمایش می‌گذارد. حضور جمعی در این نماز، حس تعلق به امت اسلامی را تقویت می‌کند و به مسلمانان یادآوری می‌کند که فراتر از تفاوت‌های فردی، همگی اعضای یک خانواده بزرگ دینی هستند.

وی با اشاره به اینکه دیدوبازدیدهای عید فطر نقش مهمی در استحکام روابط خانوادگی و اجتماعی ایفا می‌کند، ادامه داد: در این روز، بسیاری از کدورت‌ها و اختلافات کنار گذاشته می‌شود و مردم با دل‌های پاک و صمیمی یکدیگر را در آغوش می‌گیرند. سنت زیبای دیدار با بزرگان خانواده، احوالپرسی از دوستان و همسایگان و حتی عیادت از بیماران، باعث زنده شدن روحیه محبت و مودت در جامعه می‌شود. این تعاملات اجتماعی نه‌تنها محبت و دوستی را افزایش می‌دهد، بلکه از بروز انزوا و گسست اجتماعی جلوگیری می‌کند.

این پژوهشگر بنیاد بین‌المللی امامت قم تاکید کرد: به‌طور کلی، نماز عید فطر و دیدوبازدیدهای پس از آن، فرصتی برای ترمیم پیوندهای اجتماعی و تقویت همبستگی بین مسلمانان است. در دنیای امروز که زندگی مدرن و دغدغه‌های روزمره افراد را از یکدیگر دور کرده، این مناسبت‌ها بهانه‌ای برای گردهمایی، محبت و اتحاد دوباره میان افراد جامعه محسوب می‌شود.

زکات فطره؛ ضمانت اجتماعی است

چگینی با تاکید بر اینکه زکات فطره یکی از واجبات مالی در اسلام است که فلسفه‌ای عمیق در پشت آن نهفته است، عنوان کرد: این واجب دینی نه‌تنها باعث پاکی روح و تکمیل روزه‌های ماه رمضان می‌شود، بلکه نقش مهمی در کاهش فقر و برقراری عدالت اجتماعی دارد. اسلام بر این باور است که ثروت نباید در دست گروهی خاص متمرکز شود، بلکه باید در سطح جامعه به‌صورت عادلانه توزیع شود؛ به همین دلیل، زکات فطره به‌عنوان یک وظیفه شرعی بر عهده هر مسلمان مکلف قرار گرفته است تا در روز عید، حداقل بخشی از مال خود را به نیازمندان اختصاص دهد.

وی اعلام کرد: از نظر اجتماعی، زکات فطره باعث می‌شود که طبقه ضعیف جامعه نیز بتواند در شادی عید سهیم شود. این اقدام باعث از بین رفتن شکاف طبقاتی می‌شود، زیرا ثروتمندان از اموال خود به فقرا کمک می‌کنند و این امر حس همدلی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را در میان مسلمانان تقویت می‌کند؛ هنگامی که نیازمندان احساس کنند جامعه آن‌ها را فراموش نکرده و حقوقشان در نظر گرفته شده، از بروز کینه و نارضایتی‌های اجتماعی جلوگیری می‌شود و نوعی آرامش و امنیت در جامعه برقرار می‌شود.

چگینی ادامه داد: از سوی دیگر، زکات فطره با یک نظم خاص توزیع می‌شود، به این معنا که باید قبل از نماز عید پرداخت شود تا نیازمندان بتوانند از آن در همان روز بهره‌مند شوند. این امر نشان‌دهنده تأکید اسلام بر سرعت در رفع نیازهای اقتصادی افراد است. در واقع، این زکات نوعی ضمانت اجتماعی است که از طریق آن، حتی برای کوتاه‌مدت هم که شده، هیچ مسلمانی در روز عید احساس محرومیت نکند.

این کارشناس مسائل دینی بیان کرد: زکات فطره نه‌تنها یک عمل عبادی است، بلکه ابزاری مؤثر برای ایجاد تعادل اقتصادی و اجتماعی در جامعه محسوب می‌شود. این واجب الهی، مسلمانان را به سخاوت و مسئولیت‌پذیری در قبال دیگران ترغیب می‌کند و از این طریق، همبستگی اجتماعی را افزایش می‌دهد.

عید فطر؛ نقطه اوج همبستگی اجتماعی

وی اظهار کرد: ماه رمضان یک دوره تربیتی و معنوی است که مسلمانان در آن با تمرین صبر، کنترل نفس و تقویت ایمان، به خودسازی می‌پردازند. وقتی این ماه به پایان می‌رسد و عید فطر فرا می‌رسد، در واقع مسلمانان وارد مرحله‌ای تازه می‌شوند که در آن، درس‌های رمضان باید در زندگی فردی و اجتماعی‌شان جاری شود. عید فطر تنها جشن پایان روزه‌داری نیست، بلکه جشن موفقیت در یک آزمون معنوی و اخلاقی است که تأثیرات آن باید در رفتار و روابط اجتماعی افراد ادامه یابد.

چگینی تاکید کرد: از منظر فردی، رمضان به مسلمانان می‌آموزد که چگونه با اراده قوی بر امیال و خواسته‌های زودگذر غلبه کنند. این خودکنترلی، پس از رمضان نیز باید ادامه داشته باشد و افراد را در برابر چالش‌های زندگی مقاوم‌تر کند. همچنین، ماه رمضان حس همدلی با نیازمندان را در افراد تقویت می‌کند، زیرا شخص روزه‌دار درد گرسنگی را درک کرده و قدر نعمت‌های الهی را بیشتر می‌داند؛ این آگاهی باید به یک سبک زندگی تبدیل شود تا فرد، نه‌تنها در رمضان بلکه در تمام طول سال، به دیگران کمک کند و روحیه سخاوت را حفظ کند.

وی با بیان اینکه از بعد اجتماعی، رمضان فرصتی برای تقویت روابط انسانی است، یادآور شد: مردم در این ماه بیشتر به عبادت‌های جمعی، همچون نماز جماعت و افطاری‌های دسته‌جمعی، می‌پردازند که باعث افزایش همبستگی و نزدیکی دل‌ها می‌شود. عید فطر نقطه اوج این همبستگی است، زیرا در این روز، مسلمانان در کنار یکدیگر نماز عید را به‌جا می‌آورند، به دیدار خانواده و دوستان می‌روند و کدورت‌ها را کنار می‌گذارند، این فرهنگ بخشش و محبت باید در طول سال نیز حفظ شود تا جامعه‌ای مهربان‌تر و منسجم‌تر شکل بگیرد.

این پژوهشگر بنیاد بین‌المللی امامت قم تصریح کرد: عید فطر یادآوری می‌کند که رمضان یک دوره موقت نیست، بلکه مقدمه‌ای برای یک زندگی پر از تقوا، همدلی و مسئولیت‌پذیری است. اگر مسلمانان بتوانند ارزش‌هایی مانند صبر، بخشش و کمک به دیگران را از رمضان به زندگی روزمره خود منتقل کنند، جامعه‌ای سالم‌تر و منسجم‌تر خواهند داشت.

شکرگزاری در رفتارهای اجتماعی نمود پیدا کند

وی گفت: شکرگزاری یکی از مفاهیم اساسی در اسلام است که نه‌تنها به رابطه انسان با خدا معنا می‌بخشد، بلکه تأثیرات عمیقی در زندگی اجتماعی دارد. پس از یک ماه عبادت، روزه‌داری و تلاش برای خودسازی، عید فطر فرصتی است برای قدردانی از نعمت‌هایی که خداوند عطا کرده است، این شکرگزاری اگر به‌درستی درک شود، می‌تواند به رفتارهای مثبت اجتماعی منجر شود و جامعه‌ای همدل‌تر و مسئولیت‌پذیرتر بسازد.

چگینی با اشاره به اینکه کسی که شکر نعمت‌های الهی را به‌جا می‌آورد، نگاهش به زندگی تغییر می‌کند، افزود: در ماه رمضان، فرد گرسنگی و تشنگی را تجربه کرده و درک بهتری از حال نیازمندان پیدا کرده، لذا وقتی روز عید فطر فرا می‌رسد و او با نعمت‌های خداوند روبه‌رو می‌شود، این شکرگزاری او را به سمت سخاوت و کمک به دیگران سوق می‌دهد؛ اینجاست که زکات فطره معنا پیدا می‌کند، زیرا فرد با بخشش بخشی از اموال خود به نیازمندان، قدردانی خود را در عمل نشان می‌دهد.

وی اضافه کرد: شکرگزاری پس از رمضان موجب افزایش روحیه مثبت‌اندیشی و رضایت از زندگی می‌شود؛ فردی که قدردان نعمت‌های الهی است، کمتر دچار حسادت و نارضایتی اجتماعی می‌شود، چنین فردی به‌جای تمرکز بر کمبودها، بر داشته‌های خود تمرکز کرده و در نتیجه، با خوش‌بینی و آرامش بیشتری در جامعه رفتار می‌کند. این طرز فکر، تأثیر مستقیمی بر کاهش تنش‌ها و افزایش تعاملات مثبت اجتماعی دارد.

این کارشناس مذهبی تصریح کرد: در سطحی وسیع‌تر، شکرگزاری جمعی که در قالب جشن عید فطر نمایان می‌شود، پیوندهای اجتماعی را مستحکم‌تر می‌کند؛ دیدوبازدیدهای عید، تبریک گفتن به یکدیگر و کنار گذاشتن کدورت‌ها، همه جلوه‌هایی از این سپاسگزاری جمعی هستند که جامعه را به‌سمت همدلی و دوستی سوق می‌دهد.

وی در پایان بیان کرد: اگر شکرگزاری از حالت زبانی فراتر رود و در رفتارهای اجتماعی نمود پیدا کند، نتیجه آن جامعه‌ای خواهد بود که افراد آن نه‌تنها به فکر خود، بلکه به فکر دیگران نیز هستند؛ چنین جامعه‌ای بر پایه محبت، انصاف و مسئولیت‌پذیری شکل می‌گیرد که همان هدف نهایی تعالیم اسلامی است.

انتهای پیام