روز قدس، از بیانیه با امضای شاملو و دانشور تا راهپیمایی جهانی
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ و ادب: روز قدس یا روز جهانی قدس آخرین جمعه ماه رمضان است که به عنوان یک روز جهانی برای حمایت از مردم فلسطین و مخالفت با صهیونیسم و دولت اسرائیل نامگذاری شده است. این روز پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۸ توسط امام خمینی بنیان‌گذاری شد. نامگذاری این روز در واکنش به بمباران جنوب لبنان توسط اسرائیل و به منظور اتحاد مسلمانان جهان در حمایت از حقوق فلسطینی‌ها انجام شد.
تاریخچه نامگذاری
امام خمینی در ۱۳ رمضان ۱۳۹۹ قمری (مصادف با ۱۶ مرداد ۱۳۵۸ شمسی) با انتشار پیامی، آخرین جمعه ماه رمضان را به عنوان روز قدس نامید و از مسلمانان جهان خواست تا در این روز همبستگی خود را در حمایت از حقوق قانونی مردم فلسطین به نمایش بگذارند. این اقدام در پی گزارشات و بررسی های وزارت امورخارجه وقت و عده‌ای از انقلابیون صورت گرفت.
رهبر کبیر انقلاب (ره) در مورد روز قدس گفته بود: «روز قدس فقط روز فلسطین نیست، روز اسلام است؛ روز حکومت اسلامی است. روزی است که باید جمهوری اسلامی در سراسر کشورها بیرق آن برافراشته شود. روزی است که باید به ابرقدرت‌ها فهماند که دیگر آنها نمی‌توانند در ممالک اسلامی پیشروی کنند. من روز قدس را روز اسلام و روز رسول اکرم می‌دانم، و روزی است که باید ما تمام قوای خودمان را مجهز کنیم.» پس از آن، این روز در ایران به عنوان «روز جهانی قدس» نامگذاری شد.
اولین روز قدس در حالی برگزار شد که از سه هفته قبل نماز جمعه در تهران به امامت آیت‌الله طالقانی برگزار می‌شد و آن روز نیز آیت الله طالقانی با دهان روزه در دفاع از آرمان فلسطین خطبه خواند.
چه کسانی در اولین روز قدس سخنرانی کردند؟
سخنران اول مهندس مهدی بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت بود که به مقایسه جمعیت سه میلیونی حاضر با ۱۲ سال قبل از آن پرداخت که اسرائیل در سال ۱۹۶۷ مناطق تازه‌ای را اشغال کرد و نیروی برتر در خاورمیانه تصور می‌شد و انقلاب اسلامی ایران به این انگاره پایان داد. بازرگان، از امام موسی صدر نیز یاد کرد و جای او را در آن آئین خالی دانست. امام موسی صدر در همه روزهای قدس بعدی نیز غایب بوده است.
سخنران دوم عبدالحلیم خدام وزیر امور خارجه وقت سوریه بود که پیش‌بینی کرد انور سادات به خاطر عقد پیمان کمپ دیوید به سختی مجازات شود. دو سال و دو ماه بعد پیش‌بینی او تحقق یافت و سادات به ضرب گلوله سروان خالد اسلامبولی از پا درآمد.
سومین سخنران آیت‌الله سید علی خامنه‌ای بود، با درگذشت طالقانی، آیت‌الله حسینعلی منتظری چند ماهی امام جمعه بود و بعد آیت‌الله خامنه‌ای عهده‌دار آن شدند.
چهارمین نفر هم محمد مجتهد شبستری بود که سخنران ثابت پیش از خطبه‌ها به حساب می‌آمد و از مسلمانان خواست «بستگی به زبان و خاک و مرز را رها کنند و همه مانند انسان‌های همسان در کنار هم قرار گیرند.»
بیانیه نویسندگان در حمایت از راهپیمایی روز قدس
به گزارش روزنامه اطلاعات در آن دوران، ۲۵ نویسنده و روشنفکر مطرح نیز در بیانیه‌ای با حمایت از راهپیمایی روز قدس اعلام کردند در آن شرکت می‌کنند؛ که نشان می‌دهد که اولین روز قدس تا چه حد فراگیر بوده است.«ما از انقلاب فلسطین و مبارزه مستمر تمام خلق‌های جهان علیه سرمایه داری جهانی، امپریالیسم آمریکا و صهیونیسم بین الملل حمایت می‌کنیم و در راه پیمایی روز قدس در کنار همه مبارزان راه آزادی و دموکراسی شرکت خواهیم کرد.»
داریوش آشوری، داریوش شایگان، غلامحسین ساعدی، سیمین دانشور، داریوش مهرجویی و احمد شاملو از جمله امضا کنندگان این بیانیه هستند.
امروزه روز قدس به عنوان نمادی از همبستگی مسلمانان جهان در حمایت از فلسطین شناخته می‌شود. در این روز، تظاهرات و راهپیمایی‌هایی در ایران و بسیاری از کشورهای دیگر برگزار می‌شود. این تظاهرات نه تنها علیه اسرائیل، بلکه گاهی علیه دیگر کشورهایی مانند ایالات متحده و عربستان سعودی نیز برگزار می‌شود. برخی از منتقدان روز قدس را ذاتاً ضد یهود می‌دانند، اگرچه هدف اصلی آن مخالفت با صهیونیسم و نسل کشی آشکار رژیم غاصب اسرائیل است.
چه عواملی بر این نامگذاری مؤثر بود؟
عوامل نامگذاری روز قدس توسط امام خمینی را می‌توان در چند بعد مهم بررسی کرد:
۱. حمایت از فلسطین و مخالفت با اسرائیل
امام خمینی با درک عمیق از اهمیت حمایت از فلسطین و مخالفت با رژیم صهیونیستی، روز قدس را به عنوان یک روز جهانی برای حمایت از حقوق قانونی مردم فلسطین و قبله اول مسلمین جهان نامگذاری کرد. این اقدام در واکنش به حملات وحشیانه اسرائیل به فلسطینی‌ها و بمباران جنوب لبنان بود.
۲. وحدت و همبستگی اسلامی
امام خمینی با نامگذاری روز قدس، قصد داشت که ملت فلسطین پس از شکست‌های متعدد و سرخوردگی از سکوت حاکمان عرب، پشتوانه‌ای جهانی در دفاع از آرمان‌های خود بیابد. این روز به عنوان نمادی از اتحاد و همبستگی اسلامی در حمایت از فلسطین شناخته شد.
۳. معنویت و ایام قدر
امام خمینی آخرین جمعه ماه رمضان را به عنوان روز قدس انتخاب کرد، زیرا این روز درست پس از شب‌های قدر است و پیوند دادن و همبستگی روح معنوی مسلمین جهان می‌تواند تعیین‌کننده سرنوشت مردم فلسطین باشد. از این رو، از بُعد معنوی نیز به موضوع مبارزه با اسرائیل و مستکبران جهان اندیشیده شد.
۴. واکنش به بمباران جنوب لبنان
نامگذاری روز قدس در پی بمباران جنوب لبنان توسط اسرائیل انجام شد. امام خمینی از مسلمانان جهان خواست تا در این روز همبستگی خود را در حمایت از حقوق فلسطینی‌ها به نمایش بگذارند. در عین حال با این اقدام توجه جهانیان را به این ظلم بزرگ و تجاوزات غیر انسانی جلب کرد.
۵. مبارزه با استکبار جهانی
امام خمینی روز قدس را به عنوان بخشی از مبارزه با استکبار جهانی و حمایت از مستضعفین معرفی کرد. این روز به عنوان زمینه‌ای برای تشکیل حزب جهانی مستضعفین و زمینه ساز تشکیل جبهه مقاومت در نظر گرفته می‌شود.
روز قدس چگونه به یک رویداد جهانی تبدیل شد؟
روز قدس به یک رویداد جهانی تبدیل شد به دلیل چندین عامل مهم که در زیر به آنها اشاره می‌شود:
۱. رهبری امام خمینی: امام خمینی با درک عمیق از اهمیت مسئله فلسطین و قدس شریف، تصمیم به معرفی روز جهانی قدس گرفتند. این روز به عنوان آخرین جمعه ماه رمضان در سال ۱۳۵۸ ش (رمضان ۱۳۹۹ ق) اعلام شد و هدف آن حمایت از مردم فلسطین و مخالفت با رژیم صهیونیستی بود.
۲. همبستگی جهانی: امام خمینی با تأکید بر این که مسئله فلسطین یک مسئله جهانی است، نه تنها مسلمانان بلکه همه انسان‌های آزاده را به حمایت از فلسطین فراخواندند. این دیدگاه باعث شد که روز قدس به یک رویداد جهانی تبدیل شود و در بسیاری از کشورها برگزار شود.
۳. مبارزه با ظلم و استکبار: روز قدس به عنوان نمادی از مقاومت در برابر ظلم و استکبار شناخته شد. این روز نه تنها به عنوان یک رویداد سیاسی و دینی، بلکه به عنوان یک حرکت معنوی و اخلاقی برای حمایت از حقوق بشر و آزادی تبدیل شد.
۴. تأثیر بر وحدت مسلمانان و آزادی‌خواهان: این روز به یک فرصت برای اتحاد مسلمانان و آزادی‌خواهان در سراسر جهان تبدیل شد. امام خمینی با اعلام این روز، قصد داشت که یک جبهه جهانی متحد در برابر ظلم و اشغالگری ایجاد کند.
۵. برگزاری تظاهرات و راهپیمایی‌ها: در کشورهای مختلف، از جمله ایران، لبنان، عراق، فلسطین و بسیاری از کشورهای آسیایی، آفریقایی و غربی، راهپیمایی‌ها و تظاهرات عظیم مردمی برگزار شده است. این تظاهرات در سراسر جهان به عنوان نمادی از همبستگی جهانی در حمایت از فلسطین شناخته می‌شود.
با گذشت زمان، روز قدس به یک رویداد جهانی تبدیل شد که نه تنها در کشورهای اسلامی بلکه در بسیاری از جوامع غیر مسلمان نیز توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این روز به عنوان یک پرچم جهانی برای مبارزه با ظلم و استعمار شناخته شده است.
روز قدس در دیگر کشورها
تظاهرات روز قدس در کشورهای مختلف جهان به شیوه‌های گوناگون برگزار می‌شود. این تظاهرات به‌طور کلی با هدف حمایت از مردم فلسطین و مخالفت با سیاست‌های اسرائیل برگزار می‌شود. در زیر به برخی از شیوه‌های برگزاری تظاهرات در کشورهای مختلف اشاره می‌شود:
در ایران، تظاهرات روز قدس به‌طور گسترده و با حمایت دولت برگزار می‌شود. راهپیمایی‌ها و رژه‌ها در شهرهای مختلف برگزار می‌شود و رهبران سیاسی و مذهبی سخنرانی‌هایی در محکومیت اسرائیل و ایالات متحده آمریکا انجام می‌دهند. در مالزی، هزاران نفر در کوالالامپور به خیابان‌ها می‌آیند و با مردم فلسطین اعلام همبستگی می‌کنند. معترضان گاهی به سمت سفارت آمریکا حرکت می‌کنند و شعارهای ضد آمریکایی سر می‌دهند.در تانزانیا، مسلمانان در دارالسلام تظاهراتی برگزار می‌کنند و جنایات اسرائیل را محکوم می‌کنند. در پاکستان و کشمیر، مردم در حمایت از فلسطین راهپیمایی می‌کنند و جنایات اسرائیل را محکوم می‌کنند. در بنگلادش و اندونزی نیز تجمعاتی در حمایت از فلسطین برگزار می‌شود. در لندن و برلین نیز تظاهراتی در حمایت از فلسطین برگزار می‌شود، اگرچه با حضور کمتر. در ایالات متحده، تجمعاتی در حمایت از فلسطین برگزار می‌شود، اما با مخالفت برخی از طرفداران اسرائیل همراه است.
روز قدس به نمادی از مقاومت و ایستادگی در برابر صهیونیسم جهانی
امروز پس از طوفان الاقصی، با وقایع اخیر غزه و فراگیری شبکه‌های اجتماعی، مطرح شدن روایت‌های مردم مظلوم فلسطین و نشان دادن سبعیت صهیونیست‌ها، شکستن هیمنه تبلیغاتی همیشگی صهیونیسم شاهد شکل گیری موج جدیدی از راهپیمایی‌ها در سراسر جهان علیه این رژیم هستیم که در سراسر سال برقرار است، مانند اعتراضات دانشجویان در دانشگاه‌های آمریکا که بازتاب وسیعی داشت. به طور کلی روز قدس به نمادی از مقاومت و ایستادگی در برابر صهیونیسم جهانی تبدیل شده تا جایی که یهودیان مخالف رژیم اشغالگر قدس و اسرائیل نیز در این راهپیمایی‌ها در سراسر جهان شرکت می‌کنند.
