راهی آبی که هنوز پاخور نشده است

افق فرهنگی: مدتی است یک اسکلۀ گردشگری در روستای «صراخیه» که تکه زمینی در دل تالاب شادگان (خوزستان) است، فعال شده است و مردم روستا با قایق‌هایی که پیش از این برای تردد در روستا، ماهیگیری و … استفاده می‌شدند، گردشگران را به داخل تالاب می‌برند و پس از گشتی کوتاه برمی‌گردانند.

صراخیه یکی از روستاهای شهرستان شادگان استان خوزستان است. سه طرف این روستا، آب و یک سمت آن جاده است. گردشگران از جاده‌ای که از میان تالاب می‌گذرد می‌توانند به صراخیه برسند و از آنجا با قایق در مسیری حدود سه کیلومتری به تماشای گاومیش‌ها، پرندگان و ماهی‌های تالاب شادگان بنشینند.

علاوه بر درآمدی که بومی‌ها می‌توانند از قایق‌سواری گردشگران کسب کنند، مجوزهایی هم برای ساخت اقامتگاه‌های بوم‌گردی در روستای صراخیه صادر شده است که در صورت پیشرفت کار، روستاییان در سال‌های آینده می‌توانند میزبان گردشگران باشند.

مسئولان منطقه امیدوارند رونق گردشگری سبب شود درآمد پایداری برای ساکنان روستاهای تالاب ایجاد شود و در نتیجه، صید غیرمجاز پرندگان و ماهی‌ها کمتر شود. تا پیش از این، شکارچیان غیرمجاز هر جفت پرنده را با قیمتی حدود ۵۰۰ هزار تومان در بازارهای محلی می‌فروختند و صیادان غیرمجاز هم با وارد کردن جریان برق به داخل آب، در یک شب چند تن ماهی را صید می‌کردند!

صید غیرمجاز به‌جز آسیبی که به محیط زیست وارد می‌کند، باعث ایجاد شدن درگیری‌هایی بین مردم ساکن در روستاهای تالاب می‌شود. حالا برخی مسئولان در اندیشه پیچیدن نسخه‌ای هستند که براساس آن، بومی‌ها بیشتر وقت خود را به گردشگران اختصاص دهند تا دیگر فرصتی برای صید غیرمجاز نداشته باشند.

البته برخی ساکنان روستای صراخیه معتقدند حضور گردشگران تاثیری در کم شدن صید غیرمجاز نخواهد داشت و صیادی همچنان منبع اصلی کسب درآمد روستاییان باقی خواهد ماند.

حسن ناصر، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شادگان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا یادآوری کرد: اجرای طرحی گردشگری در تالاب شادگان سال ۱۳۸۴ آغاز شد، اما ادامه نیافت و ما سال ۱۴۰۰ ایده «شهر نی» را مطرح کردیم تا با ایجاد کردن زیرساخت‌های گردشگری بتوانیم آسیب‌های تالاب شادگان را کم کنیم.

او توضیح داد: «شهر نی» یک مجموعه است که امکانات گردشگری از اسکان، خوراک، ورزش‌های انفرادی و گروهی، استخر پرورش ماهی و تکثیر پرندگان را شامل می‌شود. این شهر را مردم ساکن در تالاب اداره و از آن کسب درآمد می‌کنند. ما تلاش می‌کنیم کسانی را که در کار خلاف هستند، به این فضا بکشانیم و در نتیجه، ۳۵ تا ۴۰ نفر را به شکل مستقیم و ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر را به شکل غیرمستقیم درگیر موضوع گردشگری کنیم.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان شادگان با اشاره به اینکه این طرح در روستای صراخیه اجرا می‌شود، گفت: قبلا این طرح شامل ۳۰۰۰ مترمربع بود و حالا مجوز اجرای آن را در ۲۰ هزار مترمربع از اداره کل محیط زیست خوزستان گرفته‌ایم. فاز نخست این طرح بهمن امسال افتتاح شد و حدود ۱۴۰ قایق در روستای صراخیه فعال شده‌اند.

ناصر توضیح داد: سال گذشته، ورودی و سرویس بهداشتی در روستای صراخیه ایجاد شد و فضایی را مسقف کردیم. اکنون شرایطی فراهم شده است که گردشگر از زمان پیاده شدن از خودرو تا سوار شدن به قایق، مشکلی از نظر آفتاب یا باران نداشته باشد.

او افزود: هدف از اجرای طرح «شهر نی» ایجاد تنوع درآمدی برای سفره مردم ساکن در تالاب است تا وقتی این تنوع درآمدی ایجاد نشود، نمی‌توان جلوی صید غیرمجاز را گرفت. مثلاً امروز یک قایق سه بار در تالاب دور می‌زند و کسی که قبلا به شکل غیرمجاز صید ماهی می‌کرد، حالا فرصت شکار ندارد. رفت‌وآمد قایق از روستا به داخل تالاب در نوروز بیشتر هم خواهد شد.

جاده اهواز – آبادان در تقاطع شهر دارخوین مسیری به سمت شهرستان شادگان دارد که در میانه‌های آن روستای صراخیه قرار گرفته است. گردشگران می‌توانند در کنار اسکله روستا خودروی خود را بگذارند و قایقی برای گشت زدن در تالاب کرایه کنند. قایق‌ها در طبیعتی نسبتا بکر، مسیری را طی می‌کنند تا به جزیره‌ای دست‌ساز می‌رسند. این جزیره حدود سال ۱۳۸۴ با کف سیمانی پی‌ریزی شده است و حالا به عنوان «جزیره گردشگری» شناخته می‌شود.

گردشگران مدتی در جزیره می‌مانند، از آنها با نوشیدنی یا موسیقی زنده پذیرایی می‌شود و بعد با همان قایق به روستا برمی‌گردند، اگر خوش‌شانس باشند، در این مسیر هیجان‌انگیز می‌توانند پرنده‌های بومی تالاب، گاومیش‌ها و ماهی‌ها را ببینند.

درباره ساخته شدن جزیره‌ای با کف سیمانی در تالاب شادگان و برنامه‌های در دست اجرا برای توسعه گردشگری در این منطقه، رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شادگان به خبرنگار ایسنا توضیح داد: طرح «شهر نی» مجوز محیط زیست را دارد و هیچ سازه دائمی در این طرح ایجاد نخواهد شد. جزیره‌ای که از سال ۱۳۸۴ در تالاب مانده، کف سیمانی دارد اما در فاز دوم این پروژه، سیمان حذف شده است.

ناصر تأکید کرد: سیمان‌ریزی در تالاب اشتباه بود و کل دعوای ما هم این کار است که نباید این جزیره را می‌ساختند. البته اکنون سرمایه‌گذار بخش خصوصی روی این جزیره سیمانی کار می‌کند، وقتی به کسب درآمد و رونق برسد، این مجموعه سیمانی قطعاً جمع می‌شود. همان‌طور که در این مدت، سه جزیره سیمانی دیگر جمع‌آوری شده‌ است. در سال‌های گذشته، مسیر اشتباهی را رفتند و دلیل اینکه حالا محیط زیست با ما همراهی می‌کند این است که بر مبنای جذب اکوتوریسم و بوم منطقه کار می‌شود.

او بیان کرد: تا جایی که می‌شود تالاب شادگان را دستکاری نمی‌کنیم. تلاش ما بر این مبناست که زندگی قدیم مردم جزیره احیا شود و در همین راستا مجوز ایجاد بوم‌گردی در خانه‌های روستای صراخیه به مردم داده شده است. کوره آجرپزی هم به برخی‌ها دادیم که مجسمه‌هایی از گاومیش، پرنده‌ها و … را پس از گرفتن آموزش‌های لازم بسازند و به گردشگران بفروشند.

رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شادگان گفت: رستوران داخل جزیره تکمیل شده است، اما اجازه اقامت در جزیره را نمی‌دهیم؛ اقامت گردشگران حتما باید در روستا باشد. این پروژه برای تقویت خود روستاست و اگر اقامت را به جزیره ببریم، نفعش به مردم روستا نمی‌رسد.

او همچنین اظهار کرد: بعد از نوروز، مسابقات قایقرانی سنتی، کایاک و ورزش‌های آبی را در تالاب راه می‌اندازیم و تلاش می‌کنیم شرایطی را فراهم کنیم که جریان گردشگری در تابستان هم ادامه داشته باشد.

ناصر در پاسخ به این پرسش که چرا در جزیره حوضچه پرورش ماهی ساخته شده و آیا این حوضچه‌ها جلوی صید غیرمجاز ماهی را می‌گیرد؟ گفت: شکارچیان ماهی‌های تالاب را با شوکر برقی می‌کشند و این کار، منطقه را نابود کرده است. ما گفتیم تنها راه نجات این است که برای آنها درآمد ایجاد کنیم. می‌خواهیم بدون دستکاری در جزیره‌ها، حوضچه‌های پرورش ماهی بومی را در آنها ایجاد کنیم.

او درباره اینکه چه فکری برای دفع فاضلاب شده است که در حال حاضر بوی نامطبوع آن فضای ناخوشایندی را برای ساکنان و گردشگران ایجاد می‌کند؟ اظهار کرد: مطالعات سامان‌دهی فاضلاب روستاهای صراخیه، حدبه، رگبه و … انجام شده است، البته اکنون کل فاضلاب شهرستان شادگان هم وارد تالاب می‌شود.

او افزود: یک تصفیه‌خانه در انتهای مسیر فاضلاب می‌توان زد و همین آب را به تالاب برگرداند، ولی این کار را انجام نمی‌دهند چون خیلی هزینه‌بر است، هرچند تالاب را نجات خواهد داد. اکنون شاخه‌ای که از آن فاضلاب شادگان وارد تالاب می‌شود، آنقدر بزرگ است که تریلی می‌تواند در آن دور بزند! البته در مسیر گردشگر نیست و در انتهای تالاب به خلیج فارس می‌ریزد.

رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شادگان گفت: در طرحی که ما در برنامه توسعه گردشگری تهیه کردیم، به فاضلاب هم پرداخته شده، قسمتی از لوله‌کشی آن نیز در روستای صراخیه انجام شده است، ولی برای جمع‌آوری آب از دو سر روستا حدود ۱۲ کیلومتر باید لوله‌گذاری انجام شود که هزینه‌بر است، اما راهی غیر این نیست.

او تاکید کرد: اگر به دنبال گردشگری پایدار هستیم یکی از مهم‌ترین موضوعات در صراخیه، تصفیه آب روستاست. ما در طرح گردشگری منطقه درآمد مردم، دفع فاضلاب، لباس مردم، قراردادها، سهمیه بنزین و … را دیده‌ایم که تشویقی است برای روستایی‌ها تا با اجرای طرح همراهی کنند.

او پیش‌بینی کرد که طرح «شهر نی» ۵ تا ۱۰ سال بعد از شروع اجرا، به شرایط مطلوبی برسد.

ناصر در پاسخ به این پرسش که چرا اسکله گردشگری در روستای حدبه که مانند صراخیه در تالاب شادگان قرار دارد، راه نیفتاده است؟ گفت: مردم روستای حدبه همراهی نکردند و حتی کار حتی به درگیری فیزیکی کشیده شد.

درباره مجوزهای محیط زیست برای اجرای طرح «شهر نی» در تالاب و حساسیت‌های اجرای طرحی گردشگری در منطقه‌ شادگان، محمدحسن فقیه، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شادگان به خبرنگار ایسنا توضیح داد: مجوز طرح «شهر نی» در قالب طرح جامع گردشگری تالاب شادگان صادر شد و در اجرا باید محدودیت‌های محیط زیستی از نظر زمانی و مکانی (شکار، صید، ورود به مناطق مختلف و …) رعایت شود. نوع اقامت در این طرح، بوم‌گردی است که بدون استفاده از مصالح ساختمانی، با سازه‌های طبیعی می‌تواند ساخته شود. 

او ادامه داد: بازه‌های زمانی از نظر حضور گردشگران در محیط زیست باید رعایت شود، زمان شکار، مهاجرت یا تخم‌ریزی آبزیان باید مورد توجه قرار گیرد یا اینکه امکان پیش‌روی گردشگران تا کجا وجود دارد.

او بیان کرد: در سه کیلومتری روستا در عمق تالاب، زمینی حدود چهار هکتاری است که قابل استفاده است. حدود ۱۹ سال پیش هم این طرح از محیط زیست به‌عنوان اسکله گردشگری مجوز گرفت. «شهر نی» هم در قالب طرح جامع تالاب شادگان آمده است.

فقیه در پاسخ به این پرسش که آیا جزیره‌ای که با کف سیمانی در سال‌های گذشته در تالاب ساخته شده است، برای محیط زیست منطقه مشکل ایجاد نمی‌کند؟ گفت: سازه‌های فلزی روی جزیره تالاب شادگان بودند که گفتیم باید برداشته شوند که اکنون حذف شده‌اند. زمین سیمانی جزیره چون سیمان آرماتوربندی‌شده است و تخریبش خیلی سخت است، قبول کردیم که آن زمین باشد، اما چیز اضافه‌ای روی آن ساخته نشود. البته اگر قرار باشد مشابه این جزیره در جای دیگری در قالب طرح گردشگری ساخته شود، هیچ سازه ساختمانی نباید روی آن بنا شود و از مصالح طبیعی باید در استفاده شود.

فقیه در پاسخ به این پرسش که آیا ایجاد سازه‌هایی حتی با مصالح طبیعی دخالت در محیط زیست منطقه نیست؟ گفت: اگر بحث، حفظ اکوسیستم باشد، در هیچ نقطه‌ای از منابع طبیعی نباید طرح گردشگری اجرا شود، ولی سیاست‌های کلی این را نمی‌پذیرد و در تمام نقاط کشور دستکاری‌هایی اتفاق افتاده است.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شادگان درباره فعال شدن گردشگری در ۱۲ جزیره در تالاب شادگان نیز بیان کرد: ۱۲ جزیره، طرح پیشنهادی اداره میراث فرهنگی و گردشگری شادگان بوده است و باید بررسی شود. هنوز طرح آن را ارائه نکرده‌اند، اگر طرح تداخلی با مناطق طبیعی نداشته باشد مجوز می‌گیرد.

او درباره ایجاد حوضچه پرورش ماهی در جزیره نیر توضیح داد: در جایی که قرار است طرح گردشگری اجرا شود، می‌شود استخرهای کوچکی را ایجاد و ماهی آبزی تالاب را در آنجا رهاسازی کرد. معمولا این حوضچه‌ها تزیینی و برای استفاده گردشگران هستند.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شادگان در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان به‌عنوان منبع درآمد از این حوضچه‌های پرورش ماهی استفاده کرد؟ گفت: ما چنین چیزی را به آنها نگفته‌ایم و صرفا در قالب طرح گردشگری مصوب می‌توانند حوضچه بزنند. پرورش ماهی برای اشتغالزایی بومیان به ما اعلام نشده است.

در ادامه طرح این موضوعات توسط رئیس اداره حفاظت محیط زیست شادگان، رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری شادگان در گفت‌وگویی با خبرنگار ایسنا در پاسخ به پرسشی درباره هدف از ایجاد حوضچه‌های پرورش ماهی که منبع درآمد مردم خواهند بود یا با هدف استفاده گردشگران ایجاد می‌شوند؟ به خبرنگار ایسنا گفت: تاکنون فقط یک حوضچه ساخته شده و هدف هم این است که بتوانیم ماهی‌های پرورشی آن را به فروش برسانیم.

ناصر ادامه داد: حوضچه، یکی از زیرساخت‌هاست و هدف از آن حمایت از اشتغال پایدار بومیان منطقه است. در این حوضچه، ماهی تالاب را به شکل محدود و محصور پرورش می‌دهیم. بعد از اینکه به این شکل طرح اجرا شد و مشکلی پیش نیامد، کار را گسترش می‌دهیم.

او درباره فعال کردن ۱۲ جزیره در تالاب شادگان نیز گفت: برای آن ۱۲ جزیره هنوز طرحی ارائه نشده است. البته مطابق نظر محیط زیست، ورود مصالحی مانند آهن، بتن و … ممنوع است و هدف ما هم همین است. ما نی‌ها را برش می‌زنیم و از آنها استفاده می‌کنیم.

او همچنین تاکید کرد: محیط زیست مجوز ساخت اقامتگاه در جزیره را داده است، اما اقامت در داخل جزیزه از نظر ما ممنوع است، چون روستاییان باید با کار درگیر شوند و درآمد داشته باشند.

روستای صراخیه را در برخی رسانه‌ها و حتی گوگل‌مپ «ونیز ایران» نامیده‌اند، در حالی که یکی از معدود شباهت‌های ونیز و صراخیه، جریان داشتن آب در کوچه‌ها و استفاده مردم از قایق به‌عنوان وسیله نقلیه است. شهر ونیز برای حضور و پذیرایی از گردشگران طراحی و سامان‌دهی شده است، درحالی‌که صراخیه در گام‌های نخست جذب گردشگر است و زیرساخت‌هایش مشکلات متعددی دارد. نمونه آن، فاضلاب خانه‌های روستاست که به داخل تالاب سرازیر می‌شود و بوی بد آن مجالی به گردشگر نمی‌دهد تا در کوچه‌های روستا گشتی بزند. اینگونه مشکلات زیرساختی بعد از مدتی گردشگران را فراری می‌دهد و دیگر ساختن ترکیب‌ واژه‌هایی مانند «ونیز ایران» هم آنها را به صراخیه نخواهد کشاند.

انتهای پیام