«جمشید عندلیبی» روحی از آتش داشت که آن را در نی‌ می‌دمید

افق فرهنگی: آیین گرامیداشت جمشید عندلیبی ـ نوازنده نی ـ شامگاه شنبه ۱۱ اسفندماه به همت سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و با مشارکت بنیاد رودکی در تالار رودکی برگزار شد.

در این مراسم ابوالفضل صادقی‌نژاد (نماینده وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر شورای ارزشیابی هنرمندان)، محمدعلی مرآتی (مدیرعامل انجمن موسیقی ایران)، هوشنگ کامکار (موسیقیدان و آهنگساز)، میلاد کیایی (نوازنده سنتور)، زمان خیری (نوازنده نی)، محمدجلیل عندلیبی (آهنگساز و نوازنده سنتور)، رامین کاکاوند (آهنگساز و نوازنده سه‌تار و تنبور)، قطب‌الدین صادقی (نویسنده و کارگردان تئاتر)، علی جهاندار (خواننده موسیقی سنتی ایرانی)، مرتضی اعیان (نوازنده تنبک)، صدیق تعریف (خواننده)، یدالله کابلی (خوشنویس) و سهیل محمودی (شاعر) حضور داشتند.

از کودکی با صدای ساز جمشید عندلیبی بزرگ شدم

در ابتدای این رویداد زمان خیری گفت: من از کودکی با صدای ساز جمشید عندلیبی بزرگ شدم. در نوار کاست‌هایی که آن زمان منتشر می‌شد، صدای نی او را از آثاری که برادرش ساخته بود و شهرام ناظری خوانده بود و دیگر اساتید می‌شنیدم و بدون اینکه با ردیف و دستگاه‌های موسیقی آشنایی داشته باشم، از ساز او لذت می‌بردم. بعدها شیفته ساز نی این هنرمند شدم اما شرایط و امکان آن وجود نداشت که برای آموزش موسیقی نزدش بروم.

این هنرمند ادامه داد: جایگاه زنده‌یاد عندلیبی در نی‌نوازی کشور برجسته است. شکی در آن نیست و بر کسی پوشیده نیست، ساز او مختص خودش بود. عندلیبی به محضر خیلی از بزرگان موسیقی راه یافت، خدمت آقای کسائی، محمدرضا لطفی و دیگران هم رسید اما صدای ساز او مختص خودش بود و همیشه هم در تاریخ می‌ماند. زنده یاد عندلیبی استاد مستقیم من نبود اما بی‌نهایت استادم بود و در چندین دیداری که باهم داشتیم، انسان فروتنی بود. جای او همیشه در عرصه نی‌نوازی کشور حفظ می‌شود و نبود و فقدانشم هم برای همیشه حس خواهد شد.

جمشید عندلیبی زود از میان ما رفت

در ادامه مراسم، حسام‌الدین سراج درباره جایگاه زنده‌یاد عندلیبی در موسیقی گفت: در اثر «آینه رو» که نوازندگی نی آن برعهده جمشید عندلیبی بود، او شیوه خاص خودش را که در سبک راست پنجگاه مرکب نواخته شده است داشت. این شیوه مخصوص او بود که متاسفانه زود از دستش دادیم.

شوربختانه ناظر درگذشت بزرگانی چون عندلیبی هستم

قطب‌الدین صادقی هم در این مراسم در سخنانی گفت: کار من نویسندگی و کارگردانی است اما این بخت را داشتم که با بسیاری از بزرگان هنر ایران که از خطه کهنسال کردستان برخاستند، از نزدیک آشنایی داشته باشم. شوربختم که ناظر درگذشت آنان هستم.

او افزود: برآمدن هنرمندی همچون جمشید عندلیبی از چندجنبه قابل تامل است؛ مهمترین این موارد، آن‌ که او یک ذخیره تاریخی دارد که این ویژگی ناظر به فرهنگ کهنسال و هزاران ساله کردستان است. در این خطه، ضمن حفظ آیین‌ها، سنن و ارزش‌های دیگر، موسیقی یکی از مهم‌ترین هنرهاست و انواع موسیقی در این خطه همچنان پابرجاست و یکی از درخشان‌ترین و مردمی‌ترین جلوه‌های آن مراسم نوروز است که به آن «فرهنگ مهری» می‌گوییم، فرهنگ زمین، طبیعت و شادمانی.

این هنرمند ادامه داد: کردها علی‌رغم این همه رنج و جنگ، با موسیقی و هیجانی که در تمام جلوه‌های فرهنگیشان وجود دارد، هنوز شادترین ملت‌ها هستند. این یک ذخیره تاریخی است و در ناخودآگاه قومی جمشید عندلیبی وجود داشته که یادگار و تجربه نیاکان است. آن شور و شیدایی، هیجان و ترنمی که جمشید در نی می‌نواخت، ریشه اولش در اینجاست.

وی اضافه کرد: او میراث خانوادگی غنی داشته است. پدربزرگش، خلیفه عبدالصمد نوازنده برجسته دف بود که چندین سرود مذهبی سروده است که «جانان ما محمد» و «باز وطنم آرزوست» از جمله آنهاست. حکمت نوبری دایی جمشید، یکی از بهترین خواننده‌های زمان ما بود، برادران و خواهرانش در یک جوی از فرهنگ و سنت پرورش یافتند بود که این‌ها در پشتوانه هنر و خلاقیت جمشید بی‌تاثیر نیست. آموزش دانشگاهی درست زیر نظر استادان بزرگ نیز در رشد و شکوفایی جمشید عندلیبی تاثیرگذار بوده است. او با استادان برجسته همچون حسین علیزاده، محمدرضا شجریان، شهرام ناظری و مجید درخشانی همکاری داشته است و به یک تکنیک برتر و یک تعریف درست در نوازندگی نی دست یافت. عندلیبی در کنار استاد حسن کسائی و دیگران، یگانه است.

صادقی با اشاره به چهار عملکرد موسیقی گفت: اولین عملکرد هنر موسیقی، حدیث نفس است، هیچ هنری مثل موسیقی به صورت مستقیم از ناخودآگاه برنمی‌آید و بر ناخودآگاه نمی‌نشیند. براساس این ویژگی موسیقی، عندلیبی در هر قطعه که می‌نواخت این حدیث نفس و آتش درون وجود داشت. او روحی از آتش داشت و آن را در دمیدن نی‌اش متوجه می‌شدید و می‌شنیدید.

جمشید عندلیبی خیلی سهل و آسان روی صحنه حضور پیدا می‌کرد

علی جهاندار در ادامه این آیین با بیان خاطره‌ای از همکاری با زنده‌یاد جمشید عندلیبی گفت: می‌گویند که انسان‌ها را باید در سفر شناخت، با همراهی جمشید عندلیبی، سفری به اروپا داشیم، تا این سفر تمام شد، دو ماه طول کشید، حدود ۱۷ شب برنامه داشتیم و آثار ارزشمندی را اجرا کردیم. جمشید عندلیبی بی‌نیاز و پربار بود و حریف کار خودش بود و خیلی سهل و آسان روی صحنه حضور پیدا می‌کرد. در رفاقت هم خیلی گذشت داشت، در زمان اجرا، او یک ریتم کردی و خاصی داشت و خیلی ساده و راحت بود. این خواننده سپس قطعه‌ای را با همراهی نوازندگی نی شاهو عندلیبی اجرا کرد.

هنرمند نباید در جامعه تنها باشد

در پایان این مراسم، محمدجلیل عندلیبی (آهنگساز و برادر زنده‌یاد جمشید عندلیبی) گفت: خیلی خوشحال شدم اساتید بزرگی در این آیین حضور دارند که همه از دوستان من هستند و عرض ادب دارم در مقابل این عزیزان که هر کدام در موسیقی ریشه‌ها دارند و زحمات زیادی کشیدند. خدا را شکر می‌کنم که موسیقی را به ما یاد داد که باهم دوست باشیم. خداوند طبیعت و از جمله موسیقی را برای بشر خلق کرد که استفاده کنیم. موسیقی از خلقت بشر با ما بوده برای شادی و دوستی‌های ما و این گفته بیراه نیست که موسیقی هنر اول است.

این آهنگساز خاطرنشان کرد: هنرمند در جامعه نباید تنها باشد. هنرمند واقعی عزلت‌گزیده است، این است که جامعه باید هوشیار باشد.متولیان هنر باید مواظب نگین‌هایی مثل جمشید عندلیبی، پرویز مشکاتیان و محمدرضا لطفی باشند. هنرمند باید ریاضت‌کشیده باشد و هر جایی پا نگذارد. این جامعه است که تخریب می‌کند. مولانا می‌گوید که «بیا تا قدر یکدیگر بدانیم/ که تا ناگه ز یکدیگر نمانیم» من مصرع را به یکدیگر مرتبط کردم؛ «بیا تا قدر یکدیگر بدانیم/ چرا مرده‌پرست و خصم جانیم»، جشمید جان جایت خالی، یادت زنده باد.

در پایان این آیین، کتاب‌های «به یاد گذشته» آثار استاد ابوالحسن صبا، با گردآوری و تنظیم برای نی جمشید عندلیبی و نت‌نویسی احمد اصغری و «پاییز نی‌زار» با آهنگسازی و نوازندگی نی جمشید عندلیبی، آوانگاری و نت‌نویسی احمد اصغری رونمایی شدند.

انتهای پیام