تاثیر کامران کاتوزیان بر طراحی تبلیغات چه بود؟

امراله فرهادی هنرمند طراح گرافیک در گفتگو با خبرنگار مهر درباره زنده‌یاد کامران کاتوزیان بیان کرد: کامران کاتوزیان یکی از تاثیرگذارترین طراحان گرافیک ایران و یکی از ۱۰ عضو افتخاری انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران بود که تلاش های او در طراحی تبلیغات برای نشریات در چند دهه، درخشان‌ترین دوران تبلیغات ایران را به نام خود رقم زده است. علیرغم پرهیز و دوری‌ کاتوزیان از تدریس، آتلیه‌اش مدرسه عالی‌ای بوده که طراحان تبلیغات موفق بسیاری در خود پرورش داده است، طراحی که برای بسیاری از طراحان تبلیغات امروز ایران نمونه و الگوی موفقی از خلاقیت و نوآوری برای یک کمپین تبلیغات است، شاخه‌ای از گرافیک که در روزگار ما کمترین خلاقیت و نوجویی را در خود نمایان می‌کند.

وی که کتابی با عنوان «در ستایش ۷۰ سالگی کامران کاتوزیان» را با پژوهش آرش تنهایی، گردآوری کرده است، درباره نقش کاتوزیان در رشد گرافیک تبلیغاتی ایران گفت: تاریخ نانوشته تبلیغات در ایران از اولین سال‌های پیدایش چاپ و نشر و روزنامه تاکنون، فراز و نشیب‌های فراوانی داشته است. در دوره‌های مختلف، بودجه‌های تبلیغاتی ردیفی از بودجه موسسات را تشکیل می‌داد و درآمدهای کلان آن موضوع مناقشات و کشمکش‌های ناپسند بود! تا امروز که دیگر شهر و شهرنشین و حتی روستایی و حاشیه‌نشین هم از هجوم تبلیغات بی‌هویت، زشت و افسارگسیخته در امان نیست. اما در تاریخ این حرفه و صنعت پررونق، دو دهه شکوفا، خلاق و خوشنام وجود دارد که بی‌گمان در هر دوی آنها نام کامران کاتوزیان در صدر است؛ یکی، دهه قبل از انقلاب با آثار درخشان و غیرقابل انکار با امضای «آوانگارد» که خلاقیت، نوآوری مدرن، اصالت و صداقت را در تبلیغات ایران به ارمغان آورد و دیگری، دهه آغازین بعد از پایان جنگ تحمیلی که باز هم، خلاقیت و نوآوری، همچنان با همان صداقت و شرافت ذاتی حرفه‌ای، رونق و امید را به زندگی جامعه بازگرداند.

فرهادی همچنین درباره وضعیت هنرهای تجسمی سال‌های دهه ۴۰ شمسی و فعالیت‌های کاتوزیان توضیح داد: سال‌های آغازین دهه ۴۰، کاتوزیان به همراه تعدادی از هنرمندان، گروهی به نام «هنرمندان پلاستیک تهران» را تشکیل داد، یعنی هنرمندان هنرهای تجسمی تهران که در آن موقع به آن هنرهای پلاستیک می‌گفتند. هنرمندانی چون ناصر مفخم، چنگیز شهوق، احمد عالی، منصوره حسینی، منوچهر شیبانی، فریدون رحیمی با او همراه بودند. زنده‌یاد کاتوزیان درباره آن دوران گفته بود: «تا آن زمان در تهران نمایشگاه نقاشی آبستره چیزی غیرمعمول بود؛ تماشاچی دعوت می‌کردیم ولی اغلب این نمایشگاه‌ها یک جوری به تشنج کشیده می‌شد؛ تماشاچیان بیشتر منتظر دیدن منظره و یا چیزی مثل آن بودند و وقتی با کارهای غیر عادی مواجه می‌شدند، فکر می‌کردند به آنها توهین شده است. کار خیلی مشکلی بود. تربیت چشم عام، زمان می‌خواست و در طول برگزاری نمایشگاه‌ها، اغلب کارمان توضیح آثار، برای بازدیدکننده‌ها بود. این کارها تنها با نیروی جوانی امکان پذیر شد، نمایشگاهی گروهی از آثار نقاشان پیشکسوت و دانشجویان ترتیب دادیم که در فضای پیاده رو – حد فاصل چهارراه ولی عصر تا چهارراه کالج و در حاشیه پارک دانشجو – برگزار شد. هر نقاش کنار تابلوی خود ایستاده بود و پیاده رو از جمعیت پیر و جوان پر شده بود. چنین رخدادی اولین بار در تهران صورت گرفت. این اتفاق عجیب و غریبی بود که خیلی هم سر و صدا کرد. دوران ماجراجویانه و شیرینی بود.»

وی گفت: کاتوزیان از سال ۱۳۴۳ شروع به کار تبلیغات کرد. او زمانی وارد تبلیغات شد که نسل قبل راه را کمی هموارتر کرده بودند. وی به توصیه و تشویق مهندس سیحون، در رشته معماری دانشکده هنرهای زیبا ثبت نام کرد. دو سالی این رشته را ادامه داد (۱۳۴۴ – ۱۳۴۶) ولی سرانجام آن را ناتمام رها کرد. در این فاصله یک بار به عنوان نماینده ایران در بینال پاریس (۱۳۴۳) و یک بار نیز در بینال ونیز (۱۳۴۵) شرکت کرد. در همین فاصله نیز از سوی گروه صنعتی بهشهر، به عنوان مدیر تبلیغات به کار دعوت شد.

فرهادی درباره تاسیس دفتر تبلیغاتی کاتوزیان نیز عنوان کرد: کاتوزیان به همراه منوچهر مستوفی آژانس تبلیغاتی «آوانگارد» را در حدود سال‌های ۴۸ تا ۵۰ شکل می‌دهد. «آوانگارد» در ۱۰ سال فعالیتی که داشت از موثرترین آژانس های تبلیغاتی قبل از انقلاب به شمار می آمد. سهم عمده‌ای از کارهای تبلیغاتی تلویزیون را فراهم می‌کرد و بقیه اش هم سهم شرکت‌های دیگر بود. کاتوزیان از همان ابتدای فعالیتش در طراحی گرافیک تجاری به دنبال سنت شکنی‌هایی بود که در جهت تاثیر بیشتر بر مخاطب بود و با تکیه بر دانشی که داشت و حجم زیادی از آگهی های تجاری دنیا که دنبال کرده بود، بر به کار بردن قالب‌های جدید پافشاری می‌کرد.

این هنرمند طراح گرافیک در پایان گفت: ارتباط کاتوزیان با مشتریانش به گونه‌ای بود که به اعتقاد خیلی از دوستانش به صورتی با مشتریان صحبت می‌کرد که انگار آنها را سِحر می‌کرد! همچنین، رضایت مشتری برایش بسیار مهم بود.