امام علی(ع) برای احقاق حق خود چه کرد؟

محدثه معینی‌فر در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص اینکه کدام حق و حقوق از حضرت علی(ع) غصب شد، اظهار کرد: ما وقتی می‌خواهیم در مورد این مسئله صحبت کنیم از تعابیری همچون تعابیر غصب خلافت امام علی(ع) یا مواردی مشابه استفاده می‌کنیم اما باید بپذیریم غصب خلافت سخن گفتن از مخالفان امام است و امام فراتر از این ها را از دست دادند چراکه فقط در خصوص شأن حکومتی ایشان صحبت نمی‌کنیم چون شأن ایشان علاوه بر امامت و خلافت شأن هدایتی هم هست.

این استاد دانشگاه گفت: باتوجه به اینکه این وقایع در صدر اسلام پیش می‌آید و سقیفه بنی ساعده تشکیل می‌شود و طی آن امام علی(ع) کنار گذاشته می‌شود باید این حقیقت را بپذیریم که این کنار گذاشتن از خلافت نبوده بلکه کنار گذاشتن از هدایت مردم بوده است؛ هر چند بعدها می‌بینیم خود خلفا هم در برخی مسائل به امام علی(ع) رجوع و طلب راهنمایی می‌کنند.

وی افزود: همچون مواردی چون اجرای حدود الهی که خلیفه دوم از ایشان کمک خواستند اما واقع این است قرار گرفتن امام علی(ع) بر مسند حکومت یا به تعبیری خلافت که البته به نظرم حکومت صحیح‌تر است، می‌توانسته شرایطی را فراهم کند که امام در آن شرایط وظیفه هدایتگری را بهتر انجام دهند.

معینی‌فر بیان کرد: شاید برخی‌ها بگویند امام علی(ع) در پی حق خویش بودند اما من فکر می‌کنم که در پی استیفای حق مردم بودند چراکه حق مردم را مهمتر از هر چیزی می‌دانستند؛ حق مردم این بود که از حضور امام علی(ع) به عنوان حاکم اسلامی بعد از پیامبر برخوردار شوند در حالی که از این حق محروم شدند و امام هم از این منظر به مسئله نگاه می‌کردند نه اینکه حق ایشان است که حکومت کنند.

وی تصریح کرد: در واقع این نگاه امام علی(ع) منجر شد بعد از اینکه مصائب پیش آمد حدود ۳۰ سال سکوت کردند و دلیل این سکوت این است که به حق مردم که هدایت بود باور داشتند، معتقد بودند در یک زمانی فضایی باز خواهد شد تا آنچه را که بر حق مردم واجب است عرضه کنند البته در دوران حکومت پنج ساله امام علی(ع) می‌بینیم با سه جنگ متوالی و با چند طبقه متفاوت فکری روبه‌رو شده و مبارزه کرده‌اند و در پی آگاهی بخشی مردم قدم برداشتند تا مسیرهای درست مشخص شود و مردم راه نجات را پیدا کنند.

استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) در پاسخ به اینکه امام علی(ع) برای احقاق حق خود چه کرد، گفت: بعد از اینکه سقیفه بنی ساعده تشکیل شد و ابوبکر به خلافت رسید امام و برخی از صحابه از بیعت با ابوبکر خودداری کردند و اولین اقدام امام به همراه صحابه تحصن در منزل فاطمه(س) دختر پیامبر بود.

وی گفت: این حرکت امام علی(ع) و صحابه از سمت خلیفه بدون پاسخ نماند و خلیفه و یارانش تلاش کردند تا بیعت بگیرند و کسانی را به عنوان نماینده به خانه امام علی(ع) فرستادند، در نوبت اول امام علی(ع) می‌فرمایند سوگند خوردند تا زمانی که قرآن را جمع‌آوری نکردند از خانه خارج نشوند؛ همچنین در اقدامی دیگر امام شب‌ها به همراه همسر خود حضرت فاطمه(س) به در خانه انصار می‌رفتند و طلب یاری می‌کردند که فاطمه(س) شب‌ها از بابت این مسئله گریه می‌کردند و همچنین بعد از اینکه به منزل این امام حمله شد و فرزندشان از بین رفت حضرت فاطمه(س) در بستر افتادند وقتی که ابوبکر و عمر می‌خواهند از ایشان عیادت کنند نمی‌پذیرند و اعلام می‌کنند از این دو نفر ناراحت و ناراضی هستند.

وی ادامه داد: حضرت فاطمه(س) وصیت کرده بودند شبانه دفع شوند تا ابوبکر و عمر در مراسم تشییع ایشان حضور نداشته باشند، بحث‌هایی هم در خصوص بیعت با ابوبکر مطرح شده است، چند بار خلیفه به خانه امام علی(ع) حمله می‌کنند تا بیعت بگیرند حتی اعلام کرد اگر این کار را انجام ندهند گردن امام را می‌زنند اما امام علی(ع) در آن جمع احتجاج کردند و سخنان پیامبر در روز غدیر و شواهدی که در خصوص جانشینی ایشان وجود داشته را یادآوری کردند ولی ابوبکر نپذیرفت و بیان کرد از پیامبر شنیده‌ام نبوت و خلافت در اهل بیت او جمع نمی‌شوند.

استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) خاطرنشان کرد: نقل‌های متفاوتی وجود دارد برخی می‌گویند امام ۴۰ روز، ۶ ماه و یا بعد از شهادت حضرت فاطمه(س) بیعت می‌کنند اما شیخ مفید معتقد است امام علی(ع) هیچ‌گاه بیعت نکردند.

وی افزود: همچنین در دوران بعدی که شورای ۶ نفره خلافت برای پس از خلیفه دوم تشکیل می‌شود باز هم امام علی(ع) اینجا تاکید می‌کنند بر مسیر قرآن و سنت عمل خواهند کردند و در نتیجه شرط بر عثمان عرضه می‌شود و او شرط را می‌پذیرد و به عنوان خلیفه سوم این جایگاه را پیدا می‌کند.

معینی‌فر تصریح کرد: در نتیجه امام علی(ع) از شیوه‌هایی چون تحصن، احتجاج یا رفتن درب خانه انصار برای اشاره به اینکه حق مردم چیست و چگونه حقشان باید داده شود، مراجعه می‌کنند.

عوامل مؤثر در سکوت امام علی (ع) 

وی در خصوص عواملی که در سکوت امام علی(ع) تأثیر داشتند، بیان کرد: عوامل محیطی و فردی وجود داشت، اولین عامل فردی است که مهمترین آن ترس از به خطر افتادن جان اهل بیت(ع) است که ایشان نگران این بودند جان اهل بیت به خطر بیفتد و از بین بروند و جامعه بدون امام باقی بماند بنابراین در این زمینه بسیار صبر کردند، دومین مورد توصیه پیامبر است که به امام علی(ع) فرمودند در وقایع پیش رو صبر کن و در متن روایت هم گفته شده علی(ع) تو پس از من چنین و چنان خواهی دید که ایشان می‌فرمایند ای پیامبر خدا شمشیر دو لبه دارد و من نه از کشته شدن باک دارم و نه ذلت پذیرم و پیامبر می‌فرمایند ای علی صبر کن.

استادیار دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) تصریح کرد: یک سری عوامل محیطی باعث شد که سکوت بر امام علی(ع) تحمیل شود که یکی از آن‌ها فقدان یار و یاور است، تعداد اصحاب ایشان که تحصن می‌کنند و با ابوبکر بیعت نمی‌کنند تعداد کمی بود.

وی ادامه داد: عامل محیطی دیگر بحث به خاطر افتادن جان مسلمان بوده که در حدیثی امام می‌فرمایند حوادثی پیش آمد که به خاطر تسلیم بودن به فرمان الهی در آنچه ما را بدان امتحان می‌کرد و به امید ثواب خداوندی در آن ها شکیبایی کردیم حال آنکه چون خاری در چشممان بود و صبوری در این امور از اینکه مسلمان پراکنده و خونشان ریخته شود مناسب‌تر بود پس یکی از دلایل قاعده حفظ دماء است که در فقه به آن پرداخته می‌شود.

معینی‌فر بیان کرد: موضوع بعدی جلوگیری از فروپاشی جامعه اسلامی است چراکه در آن دوران جامعه اسلامی نوپا بوده، به تازگی پیامبر را از دست داده بود و درگیر اختلافاتی بودند و قاعدتا اگر امام وارد میدان می‌شدند و به اختلافات بیش از این دامن می‌زدند این امکان فراهم بود که چیزی از اسلام باقی نماند و یا به سمت کفر پیش برود و به قبل از نبوت پیامبر و جاهلی بازگردند.

وی در پایان اظهار کرد: از منظر مثبت هم می‌شود به این موضوع نگاه کرد که امام علی(ع) برای حفظ دین و اتحاد اسلام سکوت کردند چراکه طبیعتاً یکی از آمال بزرگ امام علی(ع) وحدت بوده است و خود ایشان وحدت را دلیل سکوت بیان کرده‌اند.

انتهای پیام