چرا باید تن به تغییر و تحول در رویداد «تجسمی فجر» داد؟

خبرگزاری مهر-گروه هنر-آزاده فضلی؛ جشنواره هنرهای تجسمی فجر از مهم‌ترین رویدادهای تجسمی کشور است که به مناسبت فجر انقلاب اسلامی و با کارکردهایی چون ایجاد بستر برای نمایش آثار هنری، شناسایی و حمایت از هنرمندان به ویژه جوانان، «تبلیغ و فرهنگ‌سازی و ترویج هنر»، «ایجاد فضای گفتگو و تبادل نظر»، «تقویت و توسعه هویت فرهنگی» و … راه‌اندازی شد.

هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، از روز ۲۱ بهمن با بخش «سرزمین من» در استان‌های مختلف آغاز به کار کرد و زنگ شروع جشنواره در نگارخانه سرو شهر شیراز به صدا درآمد. پس از آن، بخش‌های «گنجینه‌ها»، «درخت زرین»، نمایشگاه عکس «یادداشت‌های یک دوربین» و بخش «جشن‌ها و جشنواره‌ها» این دوره جشنواره آغاز به کار کرد که هر کدام نمود هنری یکی از شاخه‌های چندین گانه هنرهای تجسمی در کشور است. به بهانه برگزاری این جشنواره در این روزها، با امیر راد دبیر هنری جشنواره به گفتگو پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

تضاد و تقابل بین هنرمندان، نهادهای هنری و صنفی!

امیر راد هنرمند نقاش و عرصه هنرهای جدید، رئیس هیئت مدیره انجمن هنرمندان نقاش و دبیر هنری هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر در گفتگو با خبرنگار مهر درباره پررنگ بودن جنبه‌هایی این دوره جشنواره فجر و کم‌رنگ شدن جنبه رقابتی آن توضیح داد: جشنواره هنرهای تجسمی فجر از ابتدای امر مشکلی داشت و آن مشکل هم این است که گویی به جای بینال‌ها و فعالیت‌های عرصه خصوصی قرار گرفته و این موضوع، تضاد و تقابلی بین هنرمندان، نهادهای هنری و صنفی و جشنواره فجر ایجاد کرده است. از طرف دیگر، جشنواره هنرهای تجسمی فجر از ابتدا تا به امروز نقاط مثبتی را داشته و یکی از آن نقاط این است که چون جشنواره مذکور، یک جشنواره سراسری بوده و هست، ما می‌توانستیم هنرمندان تمامی نقاط کشورمان را در آن ببینیم اما از سوی دیگر سطح آثار همیشه بالا نبوده و در نهایت ما از بین آثار متعدد به آثاری با سطح متوسط به بالا می‌رسیدیم که در برخی مواقع آثار بسیار درخشانی بودند.

جشنواره هنرهای تجسمی فجر از ابتدای امر مشکلی داشت که گویی به جای بینال‌ها و فعالیت‌های عرصه خصوصی قرار گرفته و این موضوع، تضاد و تقابلی بین هنرمندان، نهادهای هنری و صنفی و جشنواره فجر ایجاد کرده استوی ادامه داد: از نظر من، جشنواره هنرهای تجسمی فجر با توجه به امکاناتش باید بیش از پیش از هنرمندان و فعالان بخش خصوصی حمایت کند؛ به هر حال حوزه هنرهای تجسمی کمترین وابستگی را به نهادهای دولتی دارد و خودش مستقلاً کار خودش را انجام می‌دهد، بنابراین دولت باید زیرساخت‌ها و پایه‌های مورد نیاز این عرصه را درست کند و ریل‌ها را بگذارد نه اینکه پا جای فعالیت هنرمندان و نهادهای مستقل و خصوصی بگذارد. با توجه به آن‌چه که گفته شد، برگزارکنندگان هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر به این نتیجه رسیدند که جشنواره مذکور را به جشنی برای فعالان عرصه هنرهای تجسمی تبدیل کنند تا بتوانیم فعالان هنرهای تجسمی را در این فضا ببینیم و روی آموزش و شکل دادن نهادهایی که بتوانند خروجی‌هایی در بخش خصوصی داشته باشند، تمرکز کنیم.

هر تغییری در کوتاه مدت سبب نارضایتی است

راد همچنین توضیح داد: طبیعتاً این کار برای بار اول انجام و باعث می‌شود که هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر تضاد و کنتراستی با دوره‌های قبلی جشنواره مذکور داشته باشد. در نهایت هم ممکن است که برخی از هنرمندان تصور کنند فرصتی که برای دیده شدن داشته‌اند، از آنها گرفته شده است و از عملکرد برگزارکنندگان دوره فعلی جشنواره هنرهای تجسمی فجر ناراضی شوند. آنها حق دارند اما باید بدانند که هر تغییری در کوتاه مدت سبب نارضایتی است چرا که برخی خود را با روش‌هایی پیشین تطبیق داده‌اند و ممکن است در رفتار جدید دچار سردرگمی شوند اما در پشت هر تغییر برنامه‌ای وجود دارد که رو به هدفی دارد و آن هدف ممکن است همین افراد را هم در آینده بیش از پیش منتفع کند برای مثال، اینکه بلافاصله پس از اتمام کار هفدهمین دوره جشنواره تجسمی فجر، کارهای لازم برای برگزاری دوره بعدی این جشنواره آغاز می‌شود و برای نمونه در بخش «سرزمین من» می‌تواند به جای آن‌که در مدت زمانی محدود و کوتاهی اتفاق بیفتد با تفکر و برنامه‌ریزی بیشتر در طول سال رخ بدهد و منبعی برای پیدا کردن جوانان هنرمند شود و در صورت لزوم، آنها را آموزش بدهد. در این صورت دولت می‌تواند زیرساخت‌ها و زیربناها را بسازد و برای آینده ریل‌گذاری کند، بخش خصوصی نیز فعالیت‌های خودش را به صورت حرفه‌ای انجام می‌دهد و در نهایت بینال‌ها و جشنواره هنرهای تجسمی جوانان برجسته‌تر می‌شوند تا کسانی که صرفاً در یک رسانه و مدیوم فعالیت می‌کنند، به درستی دیده شوند.

وی در پاسخ به اینکه آیا این نگاه، همان نگاهی نیست که در بینال‌ها و نمایش‌های هنری دیده می‌شود، گفت: خیر، بینال‌ها به صورت تخصصی و در یک رسانه یا مدیا هستند و چون توسط افراد حرفه‌ای برگزار می‌شوند، شکل هنری‌تر و حرفه‌ای‌تری هم دارند البته امروزه بینال‌ها آثار میان‌رسانه‌ای را هم به نمایش می‌گذارند و این باعث می‌شود که بینال‌های رسانه‌های مختلف نیز به همدیگر نزدیک شوند که این اتفاق خوبی است. امیدوارم که بینال‌های رسانه‌های مختلف با هم تجمیع شوند و یک بینال هنر شکل بگیرد.

رفتار «تجسمی فجر» نباید با بینال‌ها شباهت داشته باشد

دبیر هنری هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر تصریح کرد: به هر حال بینال‌ها، فراخوان دارند و شکل اجرای‌شان حرفه‌ای و آرتیستیک است. جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز باید به شکل حرفه‌ای برگزار شود اما رفتارش نباید با بینال‌ها شباهت داشته باشد. از تغییرات مهم این دوره رفع یکی از موارد شباهت یعنی رسانه محور بودن جشنواره فجر در دوره‌های قبل بود. در واقع من می‌خواهم بگویم که جشنواره هنرهای تجسمی فجر باید تفاوت جدی در هدف و چشم انداز با بینال‌ها داشته باشد و اما همزمان هم باید سعی کند که در مقایسه با گذشته، به شکل هنرمندانه‌تر و حرفه‌ای‌تری برگزار شود زیرا شأن این جشنواره، چنین چیزی است.

جشنواره هنرهای تجسمی فجر باید تفاوت جدی در هدف و چشم انداز با بینال‌ها داشته باشد و اما همزمان هم باید سعی کند که در مقایسه با گذشته، به شکل هنرمندانه‌تر و حرفه‌ای‌تری برگزار شود

وی بیان کرد: در اینجا باید بگویم بودجه‌ای که صرف برگزاری جشنواره هنرهای تجسمی فجر می‌شود، بودجه‌ای برای هنرمندان و هنر ایران است. در واقع این بودجه یک صدقه سری نیست بلکه حق هنرمندان و هنر ایران و طبیعی است که باید به بهترین شکل از آن استفاده شود.

رصد همه هنرمندان با هر نگاهی در «تجسمی فجر»

راد در بخش دیگری از گفتگو درباره حضور همه هنرمندان کشور از هر نوع نگاهی در جشنواره هنرهای تجسمی فجر گفت: بدیهی است که بخشی از هنرمندان از طیف‌های گوناگون فکری نخواهند در جشنواره هنرهای تجسمی فجر حضور داشته باشند. نگاه من این است که جشنواره مذکور باید به سراغ همه هنرمندان برود و ما داریم با توجه به پارامترهای مشخص، فعالیت همه کسانی را که در عرصه‌های مختلف هنرهای تجسمی حضور داشته‌اند، رصد می‌کنیم. ما می‌دانیم که هنرمندان منتقد، تمایلی به شرکت، حرکت و حتی برقراری نسبت با جشنواره هنرهای تجسمی فجر ندارند و برگزارکنندگان جشنواره مذکور باید به آنها نشان بدهد که قصد ندارد جایشان را بگیرد و فعالیت‌هایشان را محدود کند. امیدوارم هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر بتواند در آن راستا گامی کوچک بردارد.

وی در پاسخ به اینکه جشنواره تجسمی فجر در مورد هنرمندانی که در واقع در جناح‌های مختلف سیاسی و با آن نگاه‌ها فعالیت می‌کنند، چه رویکردی دارد؟ توضیح داد: هیچکدام از برگزارکنندگان هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر به این مسئله فکر نکرده‌اند اما می‌دانیم که تفکر هنرمندانی که در جشنواره هنرهای تجسمی فجر شرکت کرده‌اند، شبیه همدیگر نیست و آنها خیلی با یکدیگر متفاوت هستند. در واقع، اینجا اثر هنری مهم است.

این هنرمند نقاش در مورد نام‌گذاری این رویداد و نسبت آن با «فجر انقلاب» گفت: هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر بخشی دارد که با نام بخش «یادداشت‌های یک دوربین» شناخته می‌شود و ما در آن بخش، مجموعه عکس‌های میشل ستبون عکاس فرانسوی از روزهای انقلاب را می‌بینیم. در واقع در بخش مذکور عکس روزهای پیش از انقلاب تا ۱۲ فروردین دیده خواهد شد. همواره بخشی از جشنواره های فجر با وقایع انقلاب و با نگاه‌های گوناگون رابطه برقرار می کنند اما این ارتباط باید هنرمندانه باشد. برگزارکنندگان جشنواره‌های فجر نباید به بهانه اینکه باید به جشن پیروزی انقلاب اسلامی بپردازند، هر کاری را انجام بدهند.

دوره‌های قبلی جشنواره تجسمی فجر نتیجه مطلوبی نداشتند

وی در پاسخ به این پرسش که موضوع خاصی برای دوره‌های بعدی جشنواره هنرهای تجسمی فجر تعریف خواهد شد یا همچنان با جشنواره فجری با موضوع آزاد روبه‌رو خواهیم بود، عنوان کرد: جشنواره هنرهای تجسمی فجر بر این پایه برگزار می‌شود که نمایشگاه‌های کیوریتوریال با موضوعات مشخص داشته باشد تا یک کیوریتور بتواند در کنار بخش‌های دیگر، رفتاری هنرمندانه را به وسیله آثار هنرهای تجسمی به عرصه هنرهای تجسمی عرضه کند. کیوریتور باید بخش بزرگی از فعالیت‌های این عرصه از جمله عملکرد هنرمندان را رصد کند.

جشنواره هنرهای تجسمی فجر باید بزرگداشتی برای فعالان عرصه هنرهای تجسمی باشد که بخش بسیار بزرگی از آنها مستقل از هر وابستگی و در بخش خصوصی حاضر هستندراد تصریح کرد: به هر حال ما باید این کار را انجام می‌دادیم، چراکه شیوه‌های قبلی برگزاری جشنواره هنرهای تجسمی فجر، نتیجه چندان مطلوبی نداشت. در واقع، جشنواره هنرهای تجسمی فجر باید بزرگداشتی برای فعالان عرصه هنرهای تجسمی باشد که بخش بسیار بزرگی از آنها مستقل از هر وابستگی و در بخش خصوصی حاضر هستند.

دبیر هنری جشنواره تجسمی فجر در پایان درباره اینکه آیا جشنواره هنرهای تجسمی فجر در هفدهمین دوره برگزاری‌اش به رسانه‌های جدید هم توجه کرده یا خیر، گفت: بله، برخی از استان‌ها فقط آثار رسانه‌های جدید را به دبیرخانه هفدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر ارسال کرده‌اند. در تهران نیز تنوع رسانه‌ها زیاد است و در میان آنها رسانه جدید یا هنر جدید هم دیده می‌شود.