مردی به دور از جدال و جنجال
افق فرهنگی: چهارصد و هشتاد و پنجمین نشست شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی، روز گذشته (دوشنبه، پانزدهم بهمن‌ماه) با حضور اعضای پیوسته و وابسته و اعضای هیئت امنای بنیاد فرهنگی امیرکبیر، در دوازدهمین سالگرد حسن حبیبی، عضو پیوسته و نخستین رئیس فرهنگستان به یادبود او در محل موزۀ امیرکبیر برگزار شد.
در آغاز این نشست، غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان وادب فارسی با نکوداشت یاد و خاطرۀ زنده‌یاد حسن حبیبی، عضو پیوسته و نخستین رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و قدردانی از هیئت امنای بنیاد فرهنگی امیرکبیر و همسر و فرزند حبیبی برای میزبانی نشست شورای فرهنگستان، به خدمات و مسئولیت‌های حبیبی در دوران انقلاب و پس از آن و نقش ماندگار او در تأسیس فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی ایران، به‌ویژه فرهنگستان زبان و ادب فارسی پرداخت و گفت: دکتر حبیبی در همۀ مسئولیت‌هایی که برعهده گرفت، منشأ اثر بود و پرکاری و دوری از افراط و تفریط و جدال و جنجال، منش و روش او بود و به علت همین روحیه و سجایای خاص بود که توانست از همکاری طیف وسیعی از افراد در طول سی و چهار سال خدمت خود بهره‌مند باشد.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به حمایت دکتر حبیبی در شورای عالی انقلاب فرهنگی از تصویب اساسنامۀ فرهنگستان و مشارکت در انتخاب اعضای نخست آن، افزود: تصویب اساسنامۀ فرهنگستان کاری بود و راه‌اندازی آن کاری دیگر و البته دشوارتر، زیرا پیدا کردن جایی برای استقرار و تأمین امکانات و منابع لازم برای راه‌اندازی فرهنگستان‌ها آسان نبود. او با شور و عشقی وصف‌ناپذیرو پشتکاری ستودنی به فرهنگستان هویت بخشید و جایگاه آن را در کشور تثبیت کرد.
حداد عادل با مرور برخی از اقدمات و خدمات اساسی دکتر حبیبی در فرهنگستان زبان و ادب فارسی، ازجمله راه‌اندازی کتابخانۀ مرکزی فرهنگستان، گردآوری گویش‌های ایرانی و توجه به زبان و ادب فارسی در شبه‌قارۀ هند، گفت: اهتمام او به مسئلۀ واژه‌گزینی و تشکیل گروهی برای این امر در فرهنگستان از نخستین اقدامات ستودنی بود که حبیبی به آن پرداخت. سپس به کار مهم دیگری، یعنی تدوین دستور خط فارسی با مشارکت اعضای پیوستۀ فرهنگستان و جمعی از صاحب‌نظران همت گماشت.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی همچنین با تجلیل از مقام دکتر حبیبی، گفت: حبیبی به فرهنگستان زبان و ادب فارسی عشق می‌ورزید از آن جهت که به ایران و فرهنگ ایران عشق می‌ورزید و زبان و ادب فارسی را آیینۀ صیقلی این فرهنگ می‌دانست. هرجا نام ایران در میان بود و پای ایران به میان کشیده می‌شد، حبیبی غیرتمندانه و هوشمندانه وظیفه‌ای را برعهده می‌گرفت.
در ادامۀ این نشست، حسن انوری، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، با اشاره به پیشینۀ آشنایی خود با نام و آثار حسن حبیبی، گفت: نخستین‌بار با اسم دکتر حبیبی در اوایل دهۀ پنجاه آشنا شدم. کتابی چاپ شده با عنوان سیر جدالی جامعه‌شناسی یا چیزی قریب به این مضمون که از گورویچ ترجمه شده بود. مترجم آن دکتر حبیبی بود. کتاب را که خواندم دیدم خیلی نثر جالبی دارد و مترجم برای برخی از اصطلاحات فرهنگی معادل‌هایی وضع کرده بود که خواننده را به خود جلب می‌کرد. ازجملۀ آن معادل‌ها که در یادم مانده است، یکی فرایازانه بود در برابر «مادحانه» و یکی فرویازانه در مقابل آن به عنوان غیرمادحانه.
حسین معصومی همدانی، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی با اشاره به تحولات پرشمار سیاسی اجتماعی یکصد سال گذشته در ایران، گفت: مسئلۀ مهم این است که در جریان این حوادث اجتماعی، فرهنگ چه سرنوشتی پیدا می‌کند. حضور افرادی مانند دکتر حبیبی در بطن تحولات سیاسی توانست که هم به تأسیس فرهنگستان و شکل‌گیری آن کمک اساسی کند و هم آن را از تلاطم‌های سیاسی دور نگه دارد. دکتر حبیبی انسانی صاحب‌فضیلت و پرهیزکار به تمام معنی بود که پایی در سیاست داشت و پایی در فرهنگ و چنین افرادی بسیار کمیاب و مغتنم‌اند.
در ادامۀ این نشست، ژاله آموزگار، عضو پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی، به بیان خاطراتی از دوران تحصیل در فرانسه پرداخت و گفت: دکتر حبیبی به ایران عشق می‌ورزید. کاش همۀ سیاست‌مداران ما مانند دکتر حبیبی ایران را دوست داشته باشند. البته دوست داشتن ایران کافی نیست، شناخت ایران کافی است. دکتر حبیبی ایران را می‌شناخت و به آن علاقه‌مند بود. در کنار فعالیت‌های سیاسی دکتر حبیبی، برجسته‌ترین ویژگی او ایران‌دوستی وی بود و اگر توانست منشأ خدماتی باشد به دلیل همین ایران‌دوستی بود. ما پس از دکتر حبیبی کمتر سیاست‌مداری داشته‌ایم که عشق به ایران در وجودشان موج بزند و شکوفا باشد. ایرانشناسی با زبان فارسی گره خورده است و دکتر حبیبی هم به ایرانشناسی خدمت کرد هم به زبان فارسی و چنان به ایران مهر می‌ورزید که هر بار واژۀ ایران را بر زبان می‌آورد، اشک در چشمان او حلقه می‌بست. در پاریس، می‌دیدیم که دکتر حبیبی به اندازه‌ای خوشنام و متواضع بود که حتی مخالفان فکری او هم به وی احترام می‌گذاشتند. شخصاً شاهد بودم که او شخصیتی دوست‌داشتنی و روحی سالم داشت که موافقان و مخالفان همه با دیدۀ احترام و محبت می‌نگریستند.
نصرالله پورجوادی، عضو پیوستۀ فرهنگستان نیز با اشاره به نقش دکتر حبیبی در تحولات فرهنگی پس از انقلاب، گفت محور فعالیت‌های دکتر حبیبی فرهنگ بود و اگر ایشان در این عرصه نمی‌بود، بی‌گمان فرهنگستان زبان و ادب فارسی راه‌اندازی نمی‌شد و مسیر فعالیت آن هموار نمی‌شد.
در ادامۀ این نشست، فتح‌الله مجتبائی، عضو پیوسته و محمدرضا ترکی و محمدرضا نصیری، اعضای وابستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی و حمید میرزاده، عضو هیئت امنای بنیاد فرهنگی امیرکبیر نیز به بیان خدمات و تجلیل از جایگاه فرهنگی حسن حبیبی پرداختند. در پایان این نشست، فریده رهیده، همسر دکتر حبیبی و عضو هیئت امنای بنیاد فرهنگی امیرکبیر از حضور اعضای فرهنگستان و برگزاری نشست شورا به یاد دکتر حبیبی تقدیر کرد.
پیش از این نشست، اعضای فرهنگستان زبان و ادب فارسی از بنیاد فرهنگی امیرکبیر بازدید کردند. این بنیاد در سال ۱۳۷۶ به همت دکتر حسن حبیبی بنیان گذاشته شده و شامل دو بخش کتابخانه و گنجینه (مجموعۀ هنرهای سنتی و دستی، مجموعه‌های تمبر، سکه و مدال) است. بخشی از این گنجینه، هدایایی است که زنده‌یاد حسن حبیبی در دوران تصدی معاونت اول ریاست جمهوری از دولت‌مردان کشورهای دیگر دریافت کرده بود.
انتهای پیام
